Stanowisko organizacji pozarządowych w sprawie referendum ogólnokrajowego, zaplanowanego na 15 października br.

Stanowisko organizacji społecznych

 w sprawie referendum ogólnokrajowego

planowanego na dzień 15 października 2023 r.

Jako orga­ni­za­cje dzia­ła­ją­ce na rzecz praw czło­wie­ka i wspie­ra­ją­ce roz­wój spo­łe­czeń­stwa oby­wa­tel­skie­go wyra­ża­my sta­now­czy sprze­ciw wobec refe­ren­dum, któ­re ma być prze­pro­wa­dzo­ne razem z wybo­ra­mi par­la­men­tar­ny­mi w dniu 15 paź­dzier­ni­ka bie­żą­ce­go roku.

Nasz sprze­ciw wyni­ka z poważ­nych obaw co do uczci­wo­ści, legal­no­ści i kon­se­kwen­cji refe­ren­dum prze­pro­wa­dzo­ne­go w takich warun­kach i okolicznościach.

Brak prawa do informacji

Spo­sób infor­mo­wa­nia o kwe­stiach, któ­re mają być roz­strzy­gnię­te w dro­dze refe­ren­dum 15 paź­dzier­ni­ka br., unie­moż­li­wia zapew­nie­nie oby­wa­te­lom i oby­wa­tel­kom pra­wa do informacji.

Pyta­nia refe­ren­dum w połą­cze­niu ze spo­ta­mi obja­śnia­ją­cy­mi są sfor­mu­ło­wa­ne w spo­sób zawie­ra­ją­cy tezę i suge­ru­ją­cy wprost spo­sób „pra­wi­dło­we­go” głosowania.

Spo­ty infor­ma­cyj­ne zawie­ra­ją nie­praw­dzi­we, uprosz­czo­ne infor­ma­cje, sto­su­ją reto­rycz­ne i emo­cjo­nal­ne mani­pu­la­cje i w spo­sób zamie­rzo­ny budu­ją w odbior­cy poczu­cie zagrożenia.

Fasadowość referendum

Usta­wa o refe­ren­dum ogól­no­kra­jo­wym z 14 mar­ca 2003 r., okre­śla­jąc isto­tę refe­ren­dum, daje oby­wa­te­lom pra­wo „wyra­że­nia swo­jej woli co do spo­so­bu roz­strzy­gnię­cia spra­wy pod­da­nej pod refe­ren­dum” (art. 2.1 w/w ustawy).

Wią­żą­cy wynik gło­so­wa­nia refe­ren­dum ozna­cza powsta­nie praw­ne­go obo­wiąz­ku reali­za­cji jego roz­strzy­gnię­cia przez orga­ny władzy.

Nie­pre­cy­zyj­ny i ogól­ny cha­rak­ter czte­rech wska­za­nych pytań refe­ren­dal­nych nie tyl­ko nie pozwo­li na uwzględ­nie­nie peł­ne­go kon­tek­stu i kon­se­kwen­cji takiej decy­zji, ale rów­nież unie­moż­li­wi reali­za­cję roz­strzy­gnię­cia referendalnego.

Gdy doda­my do tego fakt, że pyta­nia refe­ren­dal­ne w więk­szo­ści doty­czą akcep­ta­cji ist­nie­ją­cej poli­ty­ki rzą­dzą­cych, mamy do czy­nie­nia nie z refe­ren­dum, a insty­tu­cją fasa­do­wą, któ­ra zamiast roz­strzy­gnię­cia spra­wy o szcze­gól­nym zna­cze­niu dla pań­stwa, ma jedy­nie cel polityczny.

Brak transparentności

Orga­ni­za­cja refe­ren­dum ogól­no­kra­jo­we­go w dniu wybo­rów par­la­men­tar­nych wpły­wa nega­tyw­nie na trans­pa­rent­ność pro­ce­su wybor­cze­go i uczci­wość kam­pa­nii wybor­czej. Par­tia rzą­dzą­ca dys­po­nu­je nie­współ­mier­nie wyso­ki­mi środ­ka­mi na kam­pa­nię, w prak­ty­ce nie­moż­li­we będzie roz­gra­ni­cze­nie wydat­ków pono­szo­nych na kam­pa­nię wybor­czą i kam­pa­nię referendalną.

Rów­no­le­gle pro­wa­dze­nie kam­pa­nii wybor­czej i kam­pa­nii refe­ren­dal­nej może pro­wa­dzić do nad­użyć oraz wpły­nąć na reali­za­cję zasa­dy rów­no­ści w pro­ce­sie wyborczym.

Rozstrzyganie o prawach uchodźców i migrantów w drodze referendum

Zgod­nie z art. 125 Kon­sty­tu­cji RP refe­ren­dum ogól­no­kra­jo­we może być prze­pro­wa­dzo­ne „w spra­wach o szcze­gól­nym zna­cze­niu dla pań­stwa”, a jego wynik jest wią­żą­cy, jeśli weź­mie w nim udział ponad poło­wa upraw­nio­nych do głosowania.

Pra­wa czło­wie­ka, w tym pra­wa migran­tów i uchodź­ców, to fun­da­men­tal­ne i nie­zby­wal­ne pra­wa każ­dej jed­nost­ki, a ich ochro­na nie powin­na być pozo­sta­wio­na do roz­strzy­gnię­cia w poli­tycz­nie moty­wo­wa­nym, popu­li­stycz­nym referendum.

Decy­zje doty­czą­ce praw czło­wie­ka, w tym migran­tów, powin­ny być podej­mo­wa­ne w opar­ciu o mię­dzy­na­ro­do­we stan­dar­dy praw­ne, wie­dzę eks­perc­ką oraz dia­log spo­łecz­ny, a nie przez wynik jed­no­ra­zo­we­go głosowania.

Spo­ty obja­śnia­ją­ce do pytań o rze­ko­mej „przy­mu­so­wej” relo­ka­cji uchodź­ców oraz o likwi­da­cji barie­ry na gra­ni­cy z Bia­ło­ru­sią zawie­ra­ją sze­reg nie­praw­dzi­wych infor­ma­cji i przed­sta­wia­ją uprosz­czo­ny, fał­szy­wy obraz rze­czy­wi­sto­ści, w któ­rej nale­ży się bać osób, któ­re w Pol­sce szu­ka­ją schro­nie­nia. Sto­so­wa­nie dys­kry­mi­nu­ją­ce­go, błęd­ne­go pod wzglę­dem praw­nym i opre­syj­ne­go wobec uchodź­ców i migran­tów języ­ka unie­moż­li­wia rze­tel­ną i opar­tą na sza­cun­ku debatę.

Celem refe­ren­dów jest wzmoc­nie­nie demo­kra­cji. Demo­kra­cja to jed­nak nie tyl­ko moż­li­wość wpły­wa­nia na decy­zje pań­stwa, ale tak­że rzą­dy pra­wa i zapew­nie­nie wszyst­kim człon­kom i człon­ki­niom spo­łe­czeń­stwa przy­słu­gu­ją­cych im praw. Gru­py mniej­szo­ścio­we i mar­gi­na­li­zo­wa­ne są szcze­gól­nie zagro­żo­ne decy­zja­mi podej­mo­wa­ny­mi w dro­dze refe­ren­dum, ponie­waż z natu­ry rze­czy refe­ren­dum doty­czy woli więk­szo­ści. Ponie­waż isto­tą demo­kra­cji jest ochro­na mniej­szo­ści przed rzą­da­mi więk­szo­ści i zapew­nie­nie ochro­ny ich praw nie­za­leż­nie od tego, na ile uzna­wa­ne i cenio­ne są w spo­łe­czeń­stwie, pra­wa czło­wie­ka powin­ny zostać wyłą­czo­ne z gru­py tema­tów, któ­re moż­na pod­dać pod referendum.

Nieuczciwość procesu referendalnego

Prze­pro­wa­dze­nie refe­ren­dum, w tym poru­sze­nie tema­tu uchodź­ców i poli­ty­ki migra­cyj­nej będą­cych przed­mio­tem sil­nej pola­ry­za­cji w spo­łe­czeń­stwie, w sytu­acji gdy par­tia rzą­dzą­ca dys­po­nu­je nie­ogra­ni­czo­ny­mi moż­li­wo­ścia­mi pro­pa­gan­dy i kształ­to­wa­nia deba­ty w mediach publicz­nych, nie daje prze­strze­ni do rze­czy­wi­stej i pogłę­bio­nej dyskusji.

Poli­ty­ka migra­cyj­na jest zło­żo­nym zagad­nie­niem, któ­re wyma­ga wie­lo­wy­mia­ro­wych roz­wią­zań opar­tych na współ­pra­cy mię­dzy­na­ro­do­wej, jej fun­da­men­tem powin­no być posza­no­wa­nie god­no­ści ludz­kiej i ochro­na praw czło­wie­ka. Jej zało­że­nia nie powin­ny być przed­mio­tem poli­tycz­nej gry ani sta­no­wić narzę­dzia do zdo­by­wa­nia popar­cia wyborczego.

Orga­ni­za­cja refe­ren­dum doty­czą­ce­go migra­cji w dniu wybo­rów par­la­men­tar­nych wpro­wa­dza poli­ty­kę migra­cyj­ną w sfe­rę emo­cji i nie­rze­tel­nych komu­ni­ka­tów. To z kolei nie­sie za sobą nie­bez­pie­czeń­stwo anta­go­ni­zo­wa­nia ludzi, wzro­stu nastro­jów nie­na­wi­ści oraz przemocy.

W tym cza­sie szcze­gól­nie potrzeb­na jest roz­mo­wa o migra­cjach, któ­ra będzie opar­ta na wie­dzy, fak­tach, i rozu­mie­niu zacho­dzą­cych zja­wisk oraz skon­cen­tro­wa­na na dłu­go­fa­lo­wym inte­re­sie pań­stwa i spo­łe­czeń­stwa polskiego.

Nasz sprzeciw

Moty­wo­wa­ne poli­tycz­nie, prze­pro­wa­dzo­ne na nie­rów­nych zasa­dach, opar­te na nie­praw­dzi­wych infor­ma­cjach i mani­pu­la­cji refe­ren­dum nie może decy­do­wać o rze­czy­wi­sto­ści, w któ­rej żyje­my. Wzy­wa­my do wyra­że­nia sprze­ci­wu wobec takiej poli­ty­ki pań­stwa i nie­wzię­cia udzia­łu w refe­ren­dum pla­no­wa­nym na 15 paź­dzier­ni­ka br.

Pod­pi­sa­ne organizacje:

Sto­wa­rzy­sze­nie Amne­sty International

Insty­tut Spraw Publicznych

Akcja Demo­kra­cja

Fun­da­cja Kon­gres Oby­wa­tel­skich Ruchów Demo­kra­tycz­nych „KORD”

Fun­da­cja Widzialne

Komi­tet Obro­ny Demokracji

Sto­wa­rzy­sze­nie Ini­cja­ty­wa Oby­wa­tel­ska Pro Civium

Ini­cja­ty­wa “Nasz Rzecznik”

Sto­wa­rzy­sze­nie BoMiasto

Fun­da­cja Wol­ne Sądy

Fun­da­cja Insty­tut Spraw Społecznych

Fun­da­cja Cen­trum Pozy­tyw­nych Zmian

Sto­wa­rzy­sze­nie “HaKo­ach”

Fun­da­cja OFF school

Fun­da­cja Cen­trum im. prof. Bro­ni­sła­wa Geremka

Sto­wa­rzy­sze­nie Nomada

Ini­cja­ty­wa Wio­sna bez Barier

Hel­siń­ska Fun­da­cja Praw Człowieka

Sto­wa­rzy­sze­nie Szla­kiem Kobiet

Fede­ra­cja Zna­ki Równości

Ogól­no­pol­ska Fede­ra­cja Orga­ni­za­cji Pozarządowych

Fun­da­cja Wolności

Ini­cja­ty­wa oby­wa­tel­ska “Chce­my całe­go życia!”

Fun­da­cja Cen­trum Badań Migra­cyj­nych / Migrant Info Point

Fun­da­cja Cen­trum Praw Kobiet

Kon­sor­cjum Migracyjne

Sieć Oby­wa­tel­ska Watch­dog Polska

Fun­da­cja Pol­skie Forum Migracyjne

Fun­da­cja Mia­sto Oby­wa­tel­skie Lubartów

Fun­da­cja Autism Team

Klub Świa­do­mej Mło­dzie­ży Fun­da­cji Autism Team

Fun­da­cja Lasy i Obywatele

Obser­wa­to­rium Wyborcze

Sto­wa­rzy­sze­nie Kam­pa­nia Prze­ciw Homofobii

Sto­wa­rzy­sze­nie “Jeste­śmy Razem”

Fun­da­cja “Pro Aperte”

Klub Świa­do­mej Mło­dzie­ży Fun­da­cji “Pro Aperte”

My, Rodzi­ce – sto­wa­rzy­sze­nie matek, ojców i sojusz­ni­ków osób LGBTQIA

Sto­wa­rzy­sze­nie Fabry­ka Równości

Sto­wa­rzy­sze­nie Inter­wen­cji Prawnej

Fun­da­cja Insty­tut na rzecz Pań­stwa Prawa

Sto­wa­rzy­sze­nie Homo Faber