Audyt – funkcjonowanie Rady Seniorów
Funkcjonowanie Rady Seniorów w Lublinie
Opracował
zespół Grupy Seniorów w składzie:
Barbara Frankiewicz-Ćwikła
Irena Klekowska
Marek Lucjan
Wanda Małek
Zofia Zatorska
(pod opieką redakcyjną Krzysztofa Kowalika)
w ramach
projektu
Lublin, wrzesień 2020 r.
Wstęp
Rada Seniorów to organ o charakterze konsultacyjnym, doradczym i inicjatywnym. Możliwość jej powołania przewiduje art. 5c ustawy o samorządzie gminnym. Postanowiliśmy sprawdzić w jaki sposób działa lubelska Rada Seniorów, jakie działania realizuje i w jaki sposób informuje o swoich działaniach
Podstawy prawne
Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym gmina sprzyja solidarności międzypokoleniowej oraz tworzy warunki do pobudzania aktywności obywatelskiej osób starszych w społeczności lokalnej. Rada gminy, z własnej inicjatywy lub na wniosek zainteresowanych środowisk, może utworzyć gminną radę seniorów. Rada ta ma charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny. W jej skład wchodzą przedstawiciele osób starszych oraz przedstawiciele podmiotów działających na rzecz osób starszych, w szczególności przedstawiciele organizacji pozarządowych oraz podmiotów prowadzących uniwersytety trzeciego wieku. Rada gminy, powołując gminną radę seniorów, nadaje jej statut określający tryb wyboru jej członków i zasady działania, dążąc do wykorzystania potencjału działających organizacji osób starszych oraz podmiotów działających na rzecz osób starszych, a także zapewnienia sprawnego sposobu wyboru członków gminnej rady seniorów. Dodatkowo rada gminy może w statucie jednostki pomocniczej upoważnić ją do utworzenia rady seniorów jednostki pomocniczej.
W Lublinie Rada Seniorów została powołana na mocy Uchwały Nr 68/III/2015 Rady Miasta Lublin z dnia 29 stycznia 2015 r. w sprawie powołania Rady Seniorów Miasta Lublin oraz nadania jej Statutu. Przed tą datą w Lublinie funkcjonowała Społeczna Rada Seniorów Miasta Lublina1. Zgodnie ze Statutem władze miasta współpracują z Radą we wszystkich obszarach dotyczących osób starszych. Głównym celem Rady jest zapewnienie reprezentacji interesów i potrzeb osób starszych zamieszkałych na terenie Miasta Lublin oraz wobec władz Miasta Lublin. Obsługę organizacyjno-biurową Rady zapewnia Lubelskie Centrum Aktywności Obywatelskiej, które jest jednocześnie siedzibą Rady. Do szczegółowych kompetencji Rady należą:
1) opiniowanie i konsultowanie spraw dotyczących sytuacji seniorów,
2) opiniowanie aktów prawa miejscowego dotyczących najstarszych mieszkańców miasta,
3) przedstawianie propozycji w zakresie ustalania priorytetowych zadań i prac legislacyjnych w perspektywie krótko – długookresowej na rzecz seniorów,
4) inicjowanie działań na rzecz seniorów,
5) upowszechnianie i promowanie współpracy władz samorządowych Miasta Lublin ze środowiskiem działającym na rzecz osób starszych,
6) wspierania różnych form aktywności ludzi starszych,
7) dążenie do umacniania międzypokoleniowych więzi społecznych,
8) monitorowanie potrzeb seniorów zamieszkałych na terenie Lublina,
9) podejmowanie działań w zakresie przełamywania stereotypów na temat seniorów i starości oraz budowanie ich autorytetu,
10) podejmowanie działań zmierzających do budowy pozytywnego wizerunku seniorów,
11) upowszechnianie wiedzy o potrzebach i prawach osób starszych.
Kadencja Rady trwa cztery lata. Rada składa się z 14 osób, w tym z 4 członków – przedstawicieli Prezydenta Miasta Lublin, oraz 10 członków zaproponowanych przez Komisję Wyborczą i zaakceptowanych przez Prezydenta Miasta Lublin. Kandydatów na członków Rady zgłaszają podmioty działające na rzecz osób starszych, w szczególności organizacje pozarządowe oraz podmioty prowadzące uniwersytety trzeciego wieku. Członków na podstawie rekomendacji Komisji Wyborczej wskazuje prezydent. Komisja Wyborcza wyłania kandydatów w oparciu o kryteria: autorytetu rozumianego jako uznanie dla osobowości oraz zasług kandydata, doświadczenia w działalności na rzecz osób starszych, reprezentatywności środowiska.
Rada pracuje i podejmuje uchwały na swoich posiedzeniach, które odbywają się nie rzadziej niż raz na kwartał. Z każdego posiedzenia Sekretarz Rady sporządza protokół. Rada może tworzyć Zespoły Tematyczne oraz Zespoły Eksperckie spośród swoich członków i seniorów oraz osób wskazanych przez podmioty działające na rzecz osób starszych, w szczególności organizacji pozarządowych. Zasady funkcjonowania Zespołu Tematycznego lub Eksperckiego, tryb wyboru członków określa Rada w odrębnych Regulaminach, przyjętych na mocy stosownych uchwał. W przypadku konieczności zaopiniowania dokumentu Rada ma na to 14 dni, w przeciwnym wypadku przyjmuje się, że Rada zrezygnowała z zaopiniowania tego dokumentu.
Aktualny skład Rady powołano Zarządzeniem nr 63/5/2019 Prezydenta Miasta Lublin z dnia 22 maja 2019 r. w sprawie powołania członków Rady Seniorów Miasta Lublin. Jej skład przedstawia się następująco:
1) dziesięć osób, wyłonionych w drodze naboru przeprowadzonego przez Komisję Wyborczą:
a) Leszek Gęca – zgłoszony przez Towarzystwo Muzyczne im. H. Wieniawskiego w Lublinie,
b) Alina Gucma – zgłoszona przez Zarząd Okręgowy w Lublinie Polskiego Związku Emerytów, Rencistów i Inwalidów – przewodnicząca,
c) Wanda Jędrzejewska – zgłoszona przez Stowarzyszenie Terraz Senioras,
d) Małgorzata Zmysłowska – zgłoszona przez Fundację Kultury Chrześcijańskiej ARTOS,
e) Kazimiera Soszyńska – zgłoszona przez Lubelski Związek Inwalidów Narządu Ruchu,
f) Janusz Kobylański – zgłoszony przez Naczelną Organizację Techniczną, Federacja Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych, Rada w Lublinie – zastępca przewodniczącej,
g) Anna Gińko-Furmanik – zgłoszona przez Fundację Rozwoju Człowieka LOGIKON,
h) Halina Kobylarz – zgłoszona przez Fundację „Lubelski Uniwersytet Drugiego Wieku”,
i) Elżbieta Pomorska – zgłoszona przez Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej, Oddział w Lublinie,
j) Piotr Nakonieczny – zgłoszony przez Fundację na Rzecz Seniorów „Bonum Vitae”;
2) czterech przedstawicieli wskazanych przez Prezydenta Miasta Lublin:
a) Alina Famares – liderka zespołu wokalnego „Pasjonatta”,
b) dr Maria Laskowska-Szcześniak – specjalista w dziedzinie geriatrii,
c) Sławomir Skowronek – Dyrektor Wydziału Inicjatyw i Programów Społecznych – sekretarz,
d) Anna Złonkiewicz – emerytowany pracownik społeczny.
Ustalenia audytu
Zespół audytowy oparł swoje ustalenia w oparciu o udostępnione przez Urząd Miasta Lublin protokoły z posiedzeń Rady Seniorów za bieżący rok działalności, oraz ostatni rok poprzedniej kadencji. Zespół audytowy w tabeli podsumował działalność prowadzoną przez Radę Seniorów.
W 2018 i 2019 roku Rada podjęła tylko po jednej uchwale, dot. propozycji wyboru komisji konkursowej w programie Miejsce przyjazne Seniorom. Z protokołów nie wynika by Rada otrzymała jakiekolwiek akty prawa miejscowego do konsultacji. W tym okresie przyjęto zaś m.in. uchwały dot. budżetu obywatelskiego, inicjatywy uchwałodawczej obywateli czy odpłatności za usługi opiekuńcze. Każda z tych uchwał dotyczy także osób starszych i ich problemów. Przykładowo w Budżecie Obywatelskim osoby 60+ stanowią 15% głosujących, gdy w społeczeństwie liczba ta wynosi ponad 25%! Przekłada się to na małą reprezentację potrzeb osób starszych w Budżecie Obywatelskim.
Zespół audytowy przeprowadził krótką ankietę dot. rozpoznawalności Rady Seniorów wśród seniorów. Organ ten jest praktycznie nieznany. Nie pomaga budowie rozpoznawalności fakt, że Rada Seniorów nigdzie nie publikuje informacji nt. Swojej działalności. Na stronie internetowej urzędu można znaleźć informacje o składzie Radzie Seniorów, jednak żadnych innych informacji. Nie ma informacji ani o posiedzeniach, ani protokołów z posiedzeń, ani podejmowanych uchwał. Co więcej siedziba Rady Seniorów jest trudno dostępna dla seniorów – oddalona od uczęszczanych przystanków komunikacji miejskiej. Pozytywnym przykładem Rady Seniorów są Katowice, gdzie publikuje się protokoły z posiedzeń. W Lublinie funkcjonują podobne organy doradczo-konsultacyjne, które informują o swoich posiedzeniach czy udostępniają protokoły z posiedzeń. W ten sposób działa choćby Rada Działalności Pożytku Publicznego.
Zdaniem zespołu audytowego Rada Seniorów zajmuje się w kółko tymi samymi tematami, jednak wiele z tego nie wynika. Jako sztandarowe działania można wskazać: wybór Miejsc Przyjaznych Seniorom, „wizyty studyjne” w organizacjach zajmujących się seniorami, udział w wydarzeniach adresowanych do seniorów. W sprawozdaniu z działalności Rady Seniorów w latach 2015–2019 nie wspomniano o realizacji działań z zakresu opiniowania i konsultowania spraw dotyczących seniorów, czy aktów normatywnych dot. Seniorów.
Na posiedzenia Rada Seniorów stara się zapraszać gości – organizacje zajmujące się sprawami seniorów. Rada Seniorów uczestniczy też w wydarzeniach adresowanych dla seniorów, np. pokazie mody senioralnej, choć działanie to ma bardziej charakter reprezentacyjny niż narzucony ustawowo charakter konsultacyjny, doradczy i inicjatywny.
O niskiej rozpoznawalności Rady świadczy fakt, że w badanym okresie Rada zajmowała się tylko dwoma problemami zgłoszonymi przez seniorów. Także w trakcie spotkań z siedmioma Radami Dzielnic, członkowie Rady Seniorów stwierdzili, że ich działalność jest mało rozpoznawalna (z protokołu: Pani Alina Gucma i Pan Janusz Kobylański doszli do wniosku, że działania Rady są mało znane).
Zespół audytowy wskazuje na kilka problemów, którymi Rada mogłaby się zająć od ręki i są to problemy znane od dawna:
– brak dostępności dotacji na modernizację ogrzewania zasilanych paliwem stałym u mniej zamożnych seniorów. Mniej zamożni seniorzy, pomimo dotacji, nie są w stanie wyłożyć środków własnych na taką modernizację (a de facto ponieść całość kosztów i otrzymać zwrot z dotacji) a banki nie chcą im udzielać kredytów ze względu na ich wiek,
– brak ławek w przestrzeni publicznej, gdzie seniorzy mogą odpocząć w trakcie pieszej podróży,
– niska dostępność do informacji o działaniach adresowanych do seniorów wśród biernej grupy seniorów (zespół audytowy dostrzega, że w środowisku aktywnych seniorów pojawiają się te same osoby).
Spotkania Rady Seniorów w rozpatrywanym okresie odbywały się rzadziej niż raz na kwartał, choć jest to maksymalny dopuszczalny okres pomiędzy spotkaniami. Okresy takie wystąpiły między czerwcem a październikiem 2019. Rada nie spotykała się także od czasu wystąpienia epidemii COVIDa, choć takie spotkania odbywała np. Katowicka Rada Seniorów. Ostatnie spotkanie w 2020 roku odbyło się w styczniu.
Poniższa tabela prezentuje obecność poszczególnych członków na jej posiedzeniach. Średnia frekwencja wynosiła 80%. Zgodnie z uchwałą Rady Miasta można odwołać członka Rady Seniorów za 5 nieobecności pod rząd. Biorąc pod uwagę częstość spotkań Rady Seniorów oznacza to nieobecność przez półtorej roku! Zapis ten powinien być zmieniony. W Radzie Działalności Pożytku Publicznego odwołuje się jej członka w przypadku 3 nieobecności pod rząd.
Podsumowanie
Zdaniem zespołu audytowego Rada Seniorów w nikłym stopniu reprezentuje aktualnie interesy seniorów. W jej działalności trudno dostrzec realizację ustawowych kompetencji: konsultacyjnej i doradczej. Sama Rada Seniorów jest organem, który jest nieznany wśród mieszkańców. Brak informowania o swoich działaniach nie polepsza tej sytuacji. Głównym dostrzeganiem działaniem Rady Seniorów jest wybieranie Miejsc Przyjaznych Seniorom oraz udział członków w wydarzeniach adresowanych do seniorów. Ciężko jednak uznać by działanie te wpisywały się w ramy funkcjonowania Rady Seniorów zapisane w ustawie czy uchwale Rady Miasta.
Rekomendacje Zespołu
1. Informowanie o działalności i posiedzeniach Rady Seniorów na stronie urzędu.
2. Rozpoczęcie opiniowania i konsultowania spraw dotyczących sytuacji seniorów, w szczególności opiniowanie aktów prawa miejscowego dotyczących najstarszych mieszkańców miasta. W sytuacji, gdy takie akty nie są przedkładane do Rady Seniorów celem zaopiniowania wyrażenie takiej opinii z własnej inicjatywy i wystąpienie do prezydenta o przedkładanie aktów prawa miejscowego do zaopiniowania przez Radę Seniorów.
