Gdzie znaleźć strony internetowe komitetów wyborczych z rejestrami wpłat i kredytów?

Komi­te­ty wybor­cze i par­tie poli­tycz­ne powin­ny publi­ko­wać reje­stry wpłat i zacią­gnię­tych kre­dy­tów. Pod­po­wia­da­my gdzie ich szu­kać. Spraw­dza­my też, co w nich widać.

Zgod­nie z prze­pi­sa­mi komi­te­ty wybor­cze w wybo­rach samo­rzą­do­wych muszą posia­dać stro­ny inter­ne­to­we. Na nich muszą publi­ko­wać rejestr zacią­gnię­tych kre­dy­tów oraz wpłat o war­to­ści prze­kra­cza­ją­cej łącz­nie od jed­nej oso­by fizycz­nej kwo­tę mini­mal­ne­go wyna­gro­dze­nia za pra­cę (4242 zł). Rejestr wpłat musi zawie­rać imię, nazwi­sko oraz miej­sco­wo­ści zamiesz­ka­nia takiej oso­by. Z obo­wiąz­ku zwol­nio­ne są komi­te­ty, któ­re zgła­sza­ją kan­dy­da­tów na rad­nych lub kan­dy­da­ta na wój­ta w jed­nej gmi­nie liczą­cej do 20 000 mieszkańców.

Pozo­sta­łe komi­te­ty zgła­sza­ją­ce rad­nych mia­ły obo­wią­zek zgło­sić orga­nom wybor­czym adre­sy stron inter­ne­to­wych do 7 mar­ca 2024 roku. Ich adre­sy moż­na zna­leźć na stro­nie wybo­rów – wystar­czy zna­leźć odpo­wied­ni komi­tet i wejść w jego zakład­kę. Jeśli poda­no adres stro­ny komi­te­tu, to tam powin­ni­śmy zna­leźć odpo­wied­nie rejestry.

Usta­wo­daw­ca prze­wi­dział, że reje­stry trze­ba pro­wa­dzić nie­za­leż­nie od tego, czy znaj­dą się w nim jakie­kol­wiek infor­ma­cje. Dane w reje­strach muszą być ujaw­nia­ne w ter­mi­nie 7 dni od dnia udzie­le­nia kre­dy­tu lub doko­na­nia wpłaty.

Rada Miasta Lublin – komitet prezydenta na bakier z prawem

W Lubli­nie do Rady Mia­sta kan­dy­da­tów na rad­nych zgło­si­ło pięć komi­te­tów: Komi­tet Wybor­czy Pra­wo I Spra­wie­dli­wość, Komi­tet Wybor­czy Wybor­ców Kon­fe­de­ra­cja I Bez­par­tyj­ni Samo­rzą­dow­cy, Komi­tet Wybor­czy Wybor­ców Krzysz­tof Żuk, Komi­tet Wybor­czy Wybor­ców Lublin Przy­szłość I Tra­dy­cja oraz Komi­tet Wybor­czy Wybor­ców Maj­dan Wrot­kow­ski. Dwa z nich (PIS i Kon­fe­de­ra­cja) to komi­te­ty ogól­no­pol­skie, dla któ­rych odpo­wied­nie dane udo­stęp­nia PKW. Dla pozo­sta­łych trzech: Komi­sarz Wybor­czy w Lubli­nie I. O ile PKW nie udo­stęp­ni­ła jesz­cze danych o adre­sach stron www komi­te­tów, to zro­bił to komi­sarz wybor­czy. Spraw­dzi­li­śmy, czy komi­te­ty wybor­cze publi­ku­ją wyma­ga­ne prze­pi­sa­mi infor­ma­cje. Wery­fi­ka­cję prze­pro­wa­dzi­li­śmy 13 mar­ca 2024 roku.

Komi­tet Wybor­czy Wybor­ców Lublin Przy­szłość I Tra­dy­cja posia­dał rejestr kre­dy­tów i wpłat. W oby­dwu  nie wyka­za­no żad­nych pozycji.

Komi­tet Wybor­czy Wybor­ców Maj­dan Wrot­kow­ski (zgła­sza­ją kan­dy­da­tów tyl­ko w jed­nym okrę­gu – VI) posia­dał tyl­ko rejestr wpłat. Na nim wid­nia­ła tyl­ko jed­na pozy­cja: 100 zł wpła­cił Grze­gorz Chmie­lew­ski – lider listy. Choć usta­wo­daw­ca nie obli­gu­je do ujaw­nie­nia wpłat mniej­szych niż 4242 zł, to jest to dobra prak­ty­ka i wyraz przejrzystości.

Komi­tet Wybor­czy Wybor­ców Krzysz­tof Żuk nie posia­dał żad­nych reje­strów. Po naszym pyta­niu na stro­nie poja­wił się rejestr wpłat. Na 18 mar­ca komi­tet w reje­strze wpłat ma 8 wpłat na 116 tys. zł. Dodat­ko­wo dwie pozy­cje dot. wpła­ty i zwro­tu na kwo­tę 63 630 zł. Cie­ka­wost­ka: dwie wpła­ty są spo­za woje­wódz­twa lubel­skie­go – z miej­sco­wo­ści Szcze­cin i Konstancin-Jeziorna.

Kan­dy­da­tów do Rady Mia­sta Lublin zgło­sił jeden komi­tet par­tyj­ny – PISu. Takie komi­te­ty nie mogą przyj­mo­wać wpłat bez­po­śred­nio od wybor­ców. Dla­te­go na stro­nie tego komi­te­tu rejestr wpłat będzie pusty. Par­tie środ­ki na wybo­ry gro­ma­dzą na wydzie­lo­nym kon­cie – Fun­du­szu Wybor­czym. Wpła­ty na nie­go, podob­nie jak wpła­ty na par­tię poli­tycz­ną tak­że są wyka­zy­wa­ne w reje­strze wpłat par­tii poli­tycz­nej. Tutaj limit ujaw­nia­nych wpłat jest wyż­szy, bo wyno­si aż 10 tys. zł, a na jego aktu­ali­za­cję jest aż 14 dni.

KWW Trze­cia Dro­ga Pol­ska 2050 Szy­mo­na Hołow­ni PSL jako jedy­na z więk­szych par­tii wyraź­nie infor­mu­je, dla­cze­go rejestr wpłat na komi­tet jest pusty.

Sejmik Województwa – czekając na PKW

Obo­wią­zek publi­ko­wa­nia reje­strów wpłat i kre­dy­tów mają tak­że komi­te­ty zgła­sza­ją­ce kan­dy­da­tów na rad­nych do Sej­mi­ku Woje­wódz­twa. W okrę­gu 1 w woje­wódz­twie lubel­skim (obej­mu­ją­cym wschod­nią część woje­wódz­twa w tym Lublin) zgło­szo­no aż 8 komi­te­tów. Wszyst­kie reje­stro­wa­ne są w PKW, któ­ra do dziś nie poda­ła adre­sów stron inter­ne­to­wych komi­te­tów. Infor­ma­cji o adre­sach stron tych komi­te­tów nie otrzy­ma­li­śmy z PKW tak­że po roz­mo­wie tele­fo­nicz­nej ani po wysła­niu wnio­sku mailowego. 

Samo­dziel­nie uda­ło nam się dotrzeć do stron czte­rech komi­te­tów par­tyj­nych: KKW Koali­cja Oby­wa­tel­ska, KW Pra­wo i Spra­wie­dli­wość, KKW Trze­cia Dro­ga Pol­ska 2050 Szy­mo­na Hołow­ni – Pol­skie Stron­nic­two Ludo­we, KKW Lewi­ca. Poza ostat­nim wszyst­kie posia­da­ły na swo­ich stro­nach odpo­wied­nie infor­ma­cje, czy­li puste reje­stry wpłat i kre­dy­tów (jak pisa­li­śmy wcze­śniej, par­tyj­ne komi­te­ty nie mogą przyj­mo­wać wpłat bez­po­śred­nio). Dla pozo­sta­łych czte­rech – KWW Kon­fe­de­ra­cja I Bez­par­tyj­ni Samo­rzą­dow­cy, KW Sto­wa­rzy­sze­nie „Bez­par­tyj­ni Samo­rzą­dow­cy”, KW Pol­ska Libe­ral­na Strajk Przed­się­bior­ców, KW Koali­cja Samo­rzą­do­wa OK Samo­rząd – nie uda­ło nam się zna­leźć stron komitetów.

Partie polityczne – krucho na wybory samorządowe

O ile komi­te­ty wybor­cze wybor­ców całość wydat­ków muszą pokryć z wpłat, o tyle par­tie poli­tycz­ne już nie. Par­tie wybo­ry finan­su­ję z Fun­du­szu Wybor­cze­go. Pie­nią­dze na nim bio­rą się m.in. z wpłat oby­wa­te­li, ale też ze środ­ków wła­snych par­tii, takich jak sub­wen­cja wybor­cza czy wpła­ty oby­wa­te­li na par­tię. W przy­pad­ku par­tii oby­wa­tel może więc wpła­cić na kam­pa­nię wybor­czą „dwa razy” – raz jako daro­wi­zna na par­tię, dru­gi raz jako wpła­ta na Fun­dusz Wyborczy.

Spraw­dzi­li­śmy, co widać w reje­strach wpłat naj­więk­szych pię­ciu sej­mo­wych par­tii poli­tycz­nych (PO, PIS, Pol­ska 2050, PSL, Lewi­ca). Wpła­ty w 2024 w reje­strach wyka­za­ły tyl­ko PO (47 pozy­cji – 869 tys. zł) i Lewi­ca (76 pozy­cji – 683 tys. zł). Pamię­tać trze­ba, że wpła­ty w tym reje­strze mogą się poja­wić z 14-dnio­­wym opóźnieniem.

Spraw­dzi­li­śmy jak wyglą­da­ły wpła­ty wyka­zy­wa­ne przez wybra­ne par­tie przy poprzed­nich wybo­rach w ana­lo­gicz­nym okre­sie cza­su. Prze­ana­li­zo­wa­li­śmy okres od 26 czerw­ca do 24 wrze­śnia 2023 roku (tj. w okre­sie pomię­dzy 21. a 104. dniem przed wybo­ra­mi). Wynik: PO mia­ło wów­czas w reje­strze wpłat 6,2 mln zł, PIS – 5,1 mln zł, Lewi­ca – 4,3 mln zł, PSL – 4,1 mln zł, Pol­ska 2050 – 3,8 mln zł. Pamię­taj­my, jed­nak, że aktu­al­nie w reje­strach dane mogą nie obej­mo­wać danych na 21. dzień przed wybo­ra­mi, a na 35. dzień przed wybo­ra­mi — uwzględ­nia­jąc 14 dni na jego aktualizację.

Jak dużą część kampanijnych wydatków partii politycznych stanowią wpłaty od obywateli?

Ze spra­woz­da­nia z wybo­rów par­la­men­tar­nych w 2023 roku zło­żo­ne­go przez naj­bo­gat­sze komi­te­ty: Koali­cyj­ny Komi­tet Wybor­czy Koali­cja Oby­wa­tel­ska PO .N iPL Zie­lo­ni oraz Komi­tet Wybor­czy Pra­wo i Spra­wie­dli­wość, wyni­ka, że na wybo­ry wyda­ły one odpo­wied­nio: ponad 35 mln zł, i pra­wie 39 mln zł. W spra­woz­da­niach z wybo­rów nie ma jed­nak danych o wpła­tach od oby­wa­te­li. Te znaj­dą się w spra­woz­da­niach  o źró­dłach pozy­ska­nia środ­ków finan­so­wych par­tii poli­tycz­nych, w tym na Fun­dusz Wybor­czy. Par­tie mają obo­wią­zek zło­żyć takie spra­woz­da­na do koń­ca mar­ca. Cie­ka­wost­ka: PKW wciąż nie opu­bli­ko­wa­ła spra­woz­dań par­tii za 2022 rok! Te powin­ny zostać zło­żo­ne do koń­ca mar­ca 2023 roku.

Popa­trzy­li­śmy jak to wyglą­da­ło przy poprzed­nich wybo­rach samo­rzą­do­wych w 2018 roku. Dla nich mamy już peł­ne dane (spra­woz­da­nia wybor­cze i par­tyj­ne). Wów­czas KWK Koali­cja Oby­wa­tel­ska PO .N iPL Zie­lo­ni wydał na kam­pa­nię 25,3 mln zł a KW Pra­wo i Spra­wie­dli­wość – 34,9 mln zł. Wpła­ty wybor­ców na fun­du­sze wybor­cze obu par­tii pokry­ły odpo­wied­nio 63% i 60% wydat­ków. Kwo­ta ta doty­czy wszyst­kich wpłat, a nie tyl­ko tych dużych ujaw­nia­nych w reje­strach wpłat (te obo­wią­zu­ją od 1 lip­ca 2022 roku).

Zakła­da­jąc, że na obec­ne wybo­ry par­tie wyda­dzą podob­ne kwo­ty to zasta­na­wia­ją pust­ki w reje­strach wpłat. Może to tyl­ko kwe­stia póź­ne­go reje­stro­wa­nia danych? Czas pokaże.

Limity wpłat

Waż­ną kwe­stią w wybo­rach są limi­ty wybor­cze – m.in. wpłat czy wydat­ków. Suma wpłat od oby­wa­te­la pol­skie­go na rzecz dane­go komi­te­tu wybor­cze­go nie może prze­kra­czać 15-kro­t­no­­­ści aktu­al­ne­go mini­mal­ne­go wyna­gro­dze­nia za pra­cę. W wybo­rach samo­rzą­do­wych limit ten wyno­si 63 630 zł. Podob­ne limi­ty obo­wią­zu­ją w przy­pad­ku wpłat na par­tię poli­tycz­ną oraz jej Fun­dusz Wybor­czy. W oby wypad­kach wpłat mogą doko­ny­wać tyl­ko oso­by fizyczne.

Limit wydat­ków komi­te­tów wybor­czych w Lubli­nie wyno­si na jeden man­dat do Rady Mia­sta 4 838,99. Jak łatwo poli­czyć na 31 rad­nych  (tyle liczy Rada Mia­sta Lublin) będzie to: 150 008,69 zł (o ile zgło­si­my kan­dy­da­tów do każ­de­go man­da­tu). Dodat­ko­wo na kam­pa­nię w wybo­rach na pre­zy­den­ta Lubli­na limit wydat­ków wyno­si 60 gro­szy na miesz­kań­ca. Przy licz­bie miesz­kań­ców 306 539 daje to 183 923,4 zł. Łącz­nie komi­tet wybor­czy może wydać 333 932,09 zł. Dla porów­na­nia: w poprzed­nich wybo­rach samo­rzą­do­wych Komi­tet Wybor­czy Wybor­ców Krzysz­to­fa Żuka wydał pra­wie 310 tys. zł.

Komi­te­ty mogą jed­nak pozy­skać więk­sze środ­ki niż limit wydat­ków. Nie mogą ich jed­nak wydać.

Moni­to­ring samo­rzą­do­wej kam­pa­nii wybor­czej jest pro­wa­dzo­ny w ramach pro­jek­tu „Uczciw­sze wybo­ry na Lubelsz­czyź­nie”, sfi­nan­so­wa­ne­go przez Uni­ted Sta­tes Agen­cy for Inter­na­tio­nal Deve­lop­ment i  Ger­man Mar­shall Fund of the Uni­tes Sta­tes w ramach pro­gra­mu Enga­ging Cen­tral Europe.