Chełmski Budżet Obywatelski – źle się dzieje, mamy pomysły jak to naprawić

Zapoznaliśmy się z oceną formalną projektów zgłoszonych do Chełmskiego Budżetu Obywatelskiego. Zamurowało nas. Ten partycypacyjny proces w Chełmie zmierza w absolutnie złą stronę. Przekazaliśmy Prezydentowi Chełma Jakubowi Banaszkowie nasze uwagi i rekomendacje.

Wyni­ki oce­ny for­mal­nej pro­jek­tów zgło­szo­nych w budże­cie oby­wa­tel­skim w Cheł­mie jasno wska­zu­ją, że miesz­kań­cy i miesz­kan­ki Cheł­ma nie są trak­to­wa­ni jako part­ne­rzy a sam pro­ces pro­wa­dzo­ny jest na bar­dzo niskim pozio­mie. Nie posia­da­my peł­nych danych, bazu­je­my więc na lako­nicz­nym uza­sad­nie­niu, któ­re zosta­ło opu­bli­ko­wa­ne na stro­nie urzę­du. Co waż­ne do tego same­go doku­men­tu mają dostęp tak­że auto­rzy i autor­ki pro­jek­tów i w opar­ciu o nie­go mogą się odwo­ły­wać. Nie jest to pro­ste zada­nie, bo uza­sad­nie­nia są lako­nicz­na, a miej­sca­mi wręcz absur­dal­ne. W uza­sad­nie­niach czy­ta­my m.in. że:
– 50 sto­ja­ków rowe­ro­wych, to za dużo jak na takie mia­sto jak Chełm,
– nie powsta­ną pod­ziem­ne śmiet­ni­ki, bo powsta­nie PSZOK, choć rów­no­le­gle dopusz­czo­no pro­jekt umiesz­cze­nia 10 śmiet­ni­czek na innej ulicy,
– gra­ją­ce scho­dy będą zakłó­cać spokój,
– remont uli­cy w ramach pro­jek­tów osie­dlo­wych jest nie­uza­sad­nio­ny, bo nie­go­spo­dar­ny, jed­no­cze­śnie tą samą uli­cę dopusz­czo­no do remon­tu w ramach pro­jek­tu ogólnomiejskiego,
Ww. uza­sad­nie­nia to tyl­ko wybra­ne spo­śród listy nie­roz­sąd­nych uza­sad­nień. Uza­sad­nie­nia są tak wydu­ma­ne, że cięż­ko nawet domy­ślać co miał na myśli zespół kon­sul­ta­cyj­ny oce­nia­ją­cy te projekty.

W toku pro­ce­su dostrze­ga­my brak pra­wi­dło­wej komu­ni­ka­cji ze stro­ny urzę­du – nigdzie nie napi­sa­no wprost do jakiej kwo­ty moż­na skła­dać pro­jek­ty ogól­no­miej­skie a do jakiej osie­dlo­we. Nie dla każ­de­go będzie to czy­tel­ne. Nigdzie nie zamiesz­czo­no przy­kła­do­we­go cen­ni­ka, któ­ry jest publi­ko­wa­ny przez więk­szość miast w Pol­sce. Czy Cheł­mia­nie i Cheł­mian­ki napraw­dę dosko­na­le wie­dzą ile kosz­tu­je budo­wa zato­ki przy­stan­ko­wej? Wąt­pi­my. Spo­sób publi­ka­cji infor­ma­cji w pro­ce­sie budże­tu oby­wa­tel­skie­go jest też nie­zgod­ny z pra­wem, ponie­waż wyklu­cza oso­by nie­wi­do­me z dostę­pu do tych infor­ma­cji (udo­stęp­nia­ne są skany).

Nie może­my się też oprzeć wra­że­niu, że zamiast zapro­sić miesz­kań­ców do zaba­wy w mia­sto (tak moż­na nazwać budżet oby­wa­tel­ski), zespół kon­sul­ta­cyj­ny gim­na­sty­ko­wał się jak odrzu­cić pro­jek­ty na eta­pie oce­ny for­mal­nej. Takie zacho­wa­nie na pew­no nie budu­je zaufa­nia ani do urzę­du, ani do budże­tu oby­wa­tel­skie­go. Budżet oby­wa­tel­ski to pro­ces współ­rzą­dze­nia. Powi­nien być opar­ty na part­ner­stwie i edu­ka­cji. Edu­ka­cja to bar­dzo waż­ny aspekt: poka­za­nie miesz­kań­com i miesz­kan­kom ile kosz­tu­je mia­sto, jakie są warun­ki reali­za­cji projektów.

Są jed­nak rze­czy, za któ­re Chełm nale­ży pochwa­lić. Pozy­tyw­nie oce­nia­my publi­ka­cję listy zadań reali­zo­wa­nych przez mia­sto, co uła­twia nie­zgła­sza­nie pro­jek­tów, któ­re będą zaraz reali­zo­wa­ne. Bar­dzo pro oby­wa­tel­skim roz­wią­za­niem jest tak­że koniecz­ność zebra­nia tyl­ko dwóch pod­pi­sów pod listą popar­cia (podob­ne roz­wią­za­nie funk­cjo­nu­je w Lubli­nie, ale np. w Zamo­ściu pro­jekt ogól­no­miej­ski wyma­ga aż 50 podpisów).

Naszym zda­niem sama uchwa­ła Chełm­skie­go Budże­tu Oby­wa­tel­skie­go tak­że wyma­ga popra­wy. Ogra­ni­cza ona  pra­wo do gło­so­wa­nia w budże­cie oby­wa­tel­skim dla osób powy­żej 16 roku życia. Jest to nie­zgod­ne z pol­skim pra­wem, któ­re zapew­nia każ­de­mu udział w kon­sul­ta­cjach (vide: Roz­strzy­gnię­cie Nad­zor­cze Woje­wo­dy Zachod­nio­po­mor­skie­go z dnia 30 wrze­śnia 2016 r., znak: P‑1.4131.223.2016.AB). Nega­tyw­nie oce­nia­my tak­że ogra­ni­cze­nie reali­za­cji zadań wyłącz­nie do tere­nów miej­skich. Inne mia­sta powszech­nie sto­su­ją zapis, iż pro­jek­ty moż­na reali­zo­wać na nie­ru­cho­mo­ści, co do któ­rej Pre­zy­dent Mia­sta ma moż­li­wo­ści zło­że­nia oświad­cze­nia o dys­po­no­wa­niu nie­ru­cho­mo­ścią na cele budow­la­ne (np. dro­gi woje­wódz­kie w mia­stach grodz­kich mogą być wła­sno­ścią Skar­bu Pań­stwa, jed­nak nie wyłą­cza to moż­li­wo­ści ich wyko­rzy­sta­nia przez Pre­zy­den­ta Mia­sta). Sam Chełm reali­zu­je zada­nia wła­sne, np. w for­mie prze­bu­do­wy dróg publicz­nych na tere­nach nale­żą­cych do… Skar­bu Państwa.

Poni­żej lista reko­men­da­cji, któ­rą otrzy­mał od Nas Pre­zy­dent Jakub Banaszek.

REKOMENDACJE DLA CHEŁMSKIEGO
BUDŻETU OBYWATELSKIEGO

1. Na stro­nie budże­tu oby­wa­tel­skie­go infor­mo­wać o szcze­gó­ło­wych kwo­tach w jakich mogą zawie­rać się pro­jek­ty osie­dlo­we i ogólnomiejskie.
2. Na stro­nie budże­tu oby­wa­tel­skie­go zamie­ścić przy­kła­do­wy cen­nik reali­za­cji miej­skich inwestycji.
3. Bar­dziej szcze­gó­ło­wo uza­sad­niać przy­czy­ny odrzu­ce­nia pro­jek­tów. W szcze­gól­no­ści w zakre­sie uza­sad­nie­nia fak­tycz­ne­go. Uza­sad­nie­nie powin­no być zro­zu­mia­łe nie tyl­ko przez oso­by pra­cu­ją­ce w urzę­dzie, ale tak­że przez miesz­kań­ców i miesz­kan­ki Cheł­ma. W przy­pad­ku, gdy pro­jekt prze­kra­cza ramy finan­so­we obli­ga­to­ryj­nie wska­zy­wać wła­sną wycenę.
4. Na eta­pie oce­ny for­mal­nej kon­tak­to­wać się z auto­ra­mi i autor­ka­mi pro­jek­tów i infor­mo­wać ich o powo­dach nie­zgod­no­ści pro­jek­tu z uchwa­łą i moż­li­wych do wpro­wa­dze­nia zmia­nach – umoż­li­wi to zmniej­sze­nie licz­by pro­jek­tów oce­nia­nych nega­tyw­nie i w spo­sób part­ner­ski roz­wią­zy­wać problemy.
5. Mate­ria­ły doty­czą­ce budże­tu oby­wa­tel­skie­go udo­stęp­niać w for­mie moż­li­wej do maszy­no­we­go odczy­tu (zamiast ska­nów – pli­ki z tek­stem moż­li­wym do sko­pio­wa­nia), co zapew­ni dostęp­ność dla osób ze szcze­gól­ny­mi potrzebami.
6. W zakre­sie publi­ka­cji listy pro­jek­tów, zachę­ca­my by od począt­ku publi­ko­wać infor­ma­cje o kosz­tach pro­jek­tów, opi­sie, miej­scu reali­za­cji (dział­ka, osie­dle w przy­pad­ku pro­jek­tów osie­dlo­wych). Pozwo­li to miesz­kań­com wcze­śniej zapo­znać się z pro­jek­ta­mi, a tak­że zwięk­szy medial­ność całe­go pro­ce­su (media od począt­ku mogą opi­sy­wać naj­cie­kaw­sze projekty).
7. Zmie­nić uchwa­łę ws. wyma­gań, jakie powi­nien speł­niać pro­jekt budże­tu oby­wa­tel­skie­go Mia­sta Chełm w zakre­sie w jakim ogra­ni­cza pra­wo do zgła­sza­nia pro­jek­tów oraz gło­so­wa­nia wyłącz­nie dla osób powy­żej 16 r.ż. oraz w zakre­sie w jakim umoż­li­wia reali­za­cję pro­jek­tów wyłącz­nie na grun­tach miej­skich (suge­ru­je­my zmia­nę tego zapi­su na „nie­ru­cho­mo­ści, co do któ­rej Pre­zy­dent Mia­sta ma moż­li­wo­ści zło­że­nia oświad­cze­nia o dys­po­no­wa­niu nie­ru­cho­mo­ścią na cele budowlane”).