Audyt – bezpłatne szczepienia dla seniorów w Lublinie

Bez­płat­ne szcze­pie­nia dla senio­rów w Lublinie

opra­co­wał

zespół Gru­py Senio­rów w składzie:

Marian Igna­ciuk

Kry­sty­na Krzyżanowska-Mróz

Zofia Kociu­bow­ska

Elż­bie­ta Wójcik

(pod opie­ką redak­cyj­ną Krzysz­to­fa Kowalika)

w ramach

pro­jek­tu

„Spraw­dza­my jak jest”

Lublin, wrze­sień 2020 r.

Wstęp

Bez­płat­ne szcze­pie­nia prze­ciw gry­pie dla osób star­szych to z jed­nej stro­ny odpo­wiedź na ocze­ki­wa­nia spo­łecz­ne senio­rów, z dru­giej pro­gram zdro­wot­ny, któ­re­go celem jest zmniej­sze­nie zacho­ro­wal­no­ści na gry­pę w tej gru­pie pod­wyż­szo­ne­go ryzy­ka, ewen­tu­al­nie zmniej­sze­nie powi­kłań w wyni­ku prze­by­tej cho­ro­by. Szcze­pie­nie prze­ciw­ko gry­pie jest szcze­pie­niem zale­ca­nym wymie­nio­nym w roz­po­rzą­dze­niu Mini­stra Zdro­wia z dnia 16 wrze­śnia 2010 r. w spra­wie wyka­zu zale­ca­nych szcze­pień ochron­nych oraz spo­so­bu finan­so­wa­nia i doku­men­to­wa­nia zale­ca­nych szcze­pień ochron­nych wyma­ga­nych mię­dzy­na­ro­do­wy­mi prze­pi­sa­mi zdrowotnymi.

Z punk­tu widze­nia senio­rów zale­tą pro­gra­mu jest jego bez­płat­ność i nie­obo­wiąz­ko­wość. Waż­na jest dla nich dostęp­ność infor­ma­cji o funk­cjo­no­wa­niu programu.

Założenia programu

Uchwa­łą Nr 739/XXIX/2017 Rady Mia­sta Lublin z dnia 27 kwiet­nia 2017 r. przy­ję­to „Pro­gram pro­fi­lak­tycz­ny cho­rób zakaź­nych w zakre­sie szcze­pień ochron­nych prze­ciw gry­pie dla osób powy­żej 65 roku życia”.

Celem głów­nym pro­gra­mu jest popra­wa sta­nu zdro­wia miesz­kań­ców Lubli­na powy­żej 65 – go roku życia, miesz­ka­ją­cych na tere­nie Mia­sta Lublin poprzez prze­pro­wa­dze­nie pro­gra­mu szcze­pień ochron­nych prze­ciw grypie.

Cela­mi szcze­gó­ło­wy­mi pro­gra­mu są:
1) zmniej­sze­nie licz­by miesz­kań­ców w wie­ku co naj­mniej 65-go roku życia cho­ru­ją­cych na grypę,
2) zmniej­sze­nie licz­by zgo­nów w wyni­ku gry­py i jej powikłań,
3) zwięk­sze­nie wie­dzy wśród miesz­kań­ców Lubli­na o gry­pie i jej powi­kła­niach oraz roli szcze­pień ochron­nych w pro­fi­lak­ty­ce cho­rób zakaźnych,
4) uzy­ska­nie moż­li­wie naj­wyż­szej licz­by osób uczest­ni­czą­cych w programie.

Inten­cją twór­ców pro­gra­mu jest suk­ce­syw­ne, corocz­ne szcze­pie­nie osób powy­żej 65 roku życia, któ­re będzie skut­ko­wać zmniej­sze­niem ryzy­ka zacho­ro­wa­nia oraz zmniej­sze­niem skut­ków wywo­ła­nych infek­cją wiru­sem grypy.

Szcze­pie­nia w sezo­nie wzmo­żo­ne­go jesien­ne­go roz­prze­strze­nia­nia się wiru­sów gry­py pozwo­li na ogra­ni­cze­nie skut­ków sezo­no­wych epi­de­mii a tak­że zmniej­szy czę­stość wystę­po­wa­nia scho­rzeń i zgo­nów wyni­ka­ją­cych z powi­kłań pogrypowych.

Mier­ni­ka­mi efek­tyw­no­ści pro­gra­mu są:
1) licz­ba zaszcze­pio­nych osób powy­żej 65 roku życia,
2) licz­ba osób powy­żej 65 roku życia hospi­ta­li­zo­wa­nych z powo­du gry­py i jej powikłań;
3) licz­ba zgo­nów wywo­ła­nych infek­cją wiru­sem gry­py lub będą­cych skut­kiem powi­kłań pogrypowych.

Pro­gram zakła­da, że każ­de­go roku zosta­nie wyszcze­pio­nych min. 11 tys. Osób powy­żej 65 roku życia, a w okre­sie 5 lat – gru­pa 55 tys. Osób. Łącz­nie pro­gram miał­by objąć ok. 18% popu­la­cji senio­rów, tj. Dwa razy wię­cej niż przed roz­po­czę­ciem reali­za­cji programu

Dodat­ko­wo w ramach pro­gra­mu prze­wi­dzia­no edu­ka­cję adre­sa­tów pro­gra­mu w zakresie:
– pra­wi­dło­we­go sto­so­wa­nia anty­bio­ty­ków celem ochro­ny ich skuteczności;
– infor­ma­cji na temat nie­bez­pie­czeństw jakie nio­są ze sobą infek­cje wywo­ła­ne wiru­sem grypy,
– popu­la­ry­za­cji szcze­pień ochron­nych jako pro­fi­lak­ty­ki cho­rób zakaź­nych w razie wystą­pie­nia Nie­po­żą­da­nych Odczy­nów Poszczepiennych

Oso­by do pro­gra­mu zosta­ną zapro­szo­ne przez:
– infor­ma­cja na stro­nie inter­ne­to­wej Urzę­du Miasta,
– infor­ma­cja w pod­mio­tach lecz­ni­czych wyko­nu­ją­cych szcze­pie­nia (stro­na inter­ne­to­wa, tabli­ca ogło­szeń); pod­miot lecz­ni­czy; któ­ry otrzy­ma środ­ki finan­so­we zobo­wią­za­ny będzie do infor­mo­wa­nia pacjen­tów o szczepieniach,
– infor­ma­cja w lokal­nych mediach,
– infor­ma­cja od leka­rzy pod­sta­wo­wej opie­ki zdro­wot­nej i pielęgniarek,
– kon­fe­ren­cja pra­so­wa Pre­zy­den­ta Mia­sta Lublin zachę­ca­ją­ca do szczepień,
– wyko­rzy­sta­nie mate­ria­łów dostęp­nych do pro­mo­cji szcze­pień ze stro­ny inter­ne­to­wej Ogól­no­pol­skie­go Pro­gra­mu Zwal­cza­nia Grypy.

Reali­za­cja pro­gra­mu będzie pole­ga­ła na:
1. Przy­go­to­wa­nie i prze­pro­wa­dze­nie pro­ce­du­ry kon­kur­so­wej; wyło­nie­nie pod­mio­tów lecz­ni­czych reali­zu­ją­cych pro­gram; pod­pi­sa­nie umów na reali­za­cję programu.
2. Roz­po­wszech­nie­nie infor­ma­cji na temat szcze­pień oraz infek­cji wiru­sem gry­py (stro­na inter­ne­to­wa Urzę­du Mia­sta Lublin, infor­ma­cja w lokal­nych mediach, infor­ma­cja na tere­nie pod­mio­tów reali­zu­ją­cych program).
3. Prze­pro­wa­dze­nie szcze­pień przez pod­mio­ty wyło­nio­ne w dro­dze kon­kur­su ofert (prze­pro­wa­dze­nie lekar­skie­go bada­nia kwa­li­fi­ku­ją­ce­go do szcze­pie­nia oraz wyko­na­nie szczepienia).
4. Spo­rzą­dze­nie opra­co­wa­nia z prze­bie­gu prze­pro­wa­dzo­nych szcze­pień, na pod­sta­wie spra­woz­dań prze­sła­nych przez reali­za­to­rów programu.

Co waż­ne w ramach pro­gra­mu uczest­ni­cy pro­gra­mu nie pod­le­ga­ją rejo­ni­za­cji – mogą się zaszcze­pić w dowol­nej pla­ców­ce bio­rą­cej udział w programie.

Kry­te­ria kwa­li­fi­ka­cji uczest­ni­ków do pro­gra­mu to:
1) wiek co naj­mniej 65 rok życia;
2) miej­sce zamiesz­ki­wa­nia Lublin;
3) brak prze­ciw­ska­zań do szczepienia.

Ustalenia audytu

W Lubli­nie w ubie­głych latach były pro­wa­dzo­ne szcze­pie­nia ochron­ne prze­ciw gry­pie dla osób powy­żej 65 roku życia”. Poniż­sza tabe­la pre­zen­tu­je środ­ki prze­zna­czo­ne na ten cel i licz­bę zaszcze­pio­nych osób.

rok	środ­ki zapla­no­wa­ne w budżecie	środ­ki zapla­no­wa­ne w programie	wydat­ko­wa­ne środki	wyko­rzy­sta­nie środków	licz­ba zaszcze­pio­nych seniorów	pla­no­wa­na do zaszcze­pie­nia licz­ba seniorów	wyko­na­nie planu
2017		345 290	287 020		6 946	11 000	63,15%
2018	350 000	353 210	324 280	92,65%	8 107	11 000	73,70%
2019	360 000	361 240	321 680	89,36%	8 042	11 000	73,11%
2020	370 000	369 600				11 000

W porów­na­niu do pro­gra­mu moż­na stwier­dzić, że środ­ki prze­zna­czo­ne na reali­za­cje pro­gra­mu są zgod­ne z pla­nem finan­so­wym pro­gra­mu. Nie pozwo­li­ło to jed­nak sfi­nan­so­wać zakła­da­nej licz­by wyszcze­pień, ponie­waż kosz­ty wyszcze­pie­nia oka­za­ły się dużo więk­sze niż pla­no­wa­ne. Wg pro­gra­mu koszt jed­ne­go wyszcze­pie­nia w latach 2018–2020 powi­nien wyno­sić ok. 33 zł, a w rze­czy­wi­sto­ści wyniósł 40 zł. Mimo tego nie sko­ry­go­wa­no kosz­tów funk­cjo­no­wa­nia pro­gra­mu, co prze­ło­ży­ło się na nie osią­gnię­cie zakła­da­nej licz­by wyszcze­pień w poszcze­gól­nych latach.

Pro­gram zakła­dał, że każ­de­go roku zosta­nie wyszcze­pio­nych min. 11 tys. Osób powy­żej 65 roku życia, a w okre­sie 5 lat – gru­pa 55 tys. Osób. Łącz­nie pro­gram miał­by objąć ok. 18% popu­la­cji senio­rów, tj. dwa razy wię­cej niż przed roz­po­czę­ciem reali­za­cji pro­gra­mu. Tym­cza­sem w 2019 roku objął nie­wie­le ponad 11% mieszkańców.

Reali­za­cja pro­gra­mu w latach 2018–2020 zosta­ła poprze­dzo­na prze­pro­wa­dze­niem pro­ce­du­ry kon­kur­so­wej¹ i wyło­nie­niem pod­mio­tów lecz­ni­czych reali­zu­ją­cych pro­gram. W efek­cie miesz­kań­cy mogli sko­rzy­stać z pro­gra­mu szcze­pień w 44 loka­li­za­cjach przez dwa lata z rzę­du. Tak duża licz­ba miejsc, w któ­rych moż­na się zaszcze­pić prze­kła­da się na więk­szą dostęp­ność pro­gra­mu dla miesz­kań­ców. Urząd mia­sta zobo­wią­zał pod­mio­ty reali­zu­ją­ce pro­gram do:
1) prze­pro­wa­dze­nie bada­nia lekar­skie­go kwa­li­fi­ku­ją­ce­go do szczepienia;
2) wyko­na­nie szcze­pie­nia szcze­pion­ką 4‑walentną;
3) doko­na­nie wpi­su o szcze­pie­niu do wyma­ga­nej doku­men­ta­cji medycz­nej lub wyda­nie sto­sow­ne­go zaświadczenia;
4) edu­ka­cję proz­dro­wot­ną, w tym o moż­li­wo­ści wystą­pie­nia odczy­nu poszczepiennego;
5) uty­li­za­cję odpadów.
Od sezo­nu epi­de­micz­ne­go 2017/2018 na ryn­ku dostęp­ne były trój­wa­lent­ne lub czte­ro­wa­lent­ne szcze­pion­ki prze­ciw gry­pie, nato­miast od sezo­nu 2020/2021 tyl­ko czte­ro­wa­lent­ne (tj. dzia­ła­ją­ce prze­ciw 4 typom wiru­sa). Urząd Mia­sta wyma­gał więc teo­re­tycz­nie lep­szych i sku­tecz­niej­szych szczepionek.

W zakre­sie edu­ka­cji proz­dro­wot­nej w wyma­ga­niach kon­kur­su nie okre­ślo­no na czym powin­na pole­gać edu­ka­cja proz­dro­wot­na i jakich tema­tów doty­czyć. W umo­wach zapi­sa­no, że obo­wiąz­kiem świad­cze­nio­daw­cy jest prze­pro­wa­dze­nie edu­ka­cji proz­dro­wot­nej w sto­sun­ku do osób zakwa­li­fi­ko­wa­nych do szcze­pień prze­ciw gry­pie oraz w zakre­sie postę­po­wa­nia w przy­pad­ku wystą­pie­nia odczy­nów poszcze­pien­nych. Dodat­ko­wo umo­wa prze­wi­du­je, że świad­cze­nio­daw­ca obej­mie ankie­tą 10% osób obję­tych szcze­pie­nia­mi. Z ankiet za 2016 rok wyni­ka, że powy­żej 80% respon­den­tów była edu­ko­wa­na w tym zakresie.

W umo­wach zawar­to też zapi­sy dot. obo­wiąz­ku poda­nia do publicz­nej wia­do­mo­ści na tere­nie pla­ców­ki oraz na stro­nie inter­ne­to­wej infor­ma­cji dot. dni i godzin reali­za­cji pro­gra­mu. Spraw­dzi­li­śmy 5 wybra­nych reali­za­to­rów pro­gra­mu pod kątem infor­ma­cji na stro­nie inter­ne­to­wej. Nie zna­leź­li­śmy ich na 4 z 5 stron² (na 44 pod­mio­ty reali­zu­ją­ce pro­gram), przy czym stro­na, na któ­rej zna­la­zły się te infor­ma­cje nale­ży do Woje­wódz­kie­go Ośrod­ka Medy­cy­ny Pra­cy, któ­ra jest pod­mio­tem publicz­nym. Infor­ma­cja ta zna­la­zła się w zakład­ce Pro­gra­my. Jest tam infor­ma­cja o reali­za­cji przed pod­miot Szcze­pień ochron­nych prze­ciw gry­pie dla osób powy­żej 65 roku życia. Infor­ma­cja ta nie zawie­ra jed­nak daty, więc nie wia­do­mo, kie­dy ta infor­ma­cja zosta­ła opu­bli­ko­wa­na, jakie­go okre­su doty­czy. Brak też infor­ma­cji o dniach i godzi­nach szczepień.

W ogło­sze­niu kon­kur­so­wym zna­lazł się ponad­to zapis: Pro­gra­my będą reali­zo­wa­ne zgod­nie z kolej­no­ścią zgło­szeń pacjen­tów, bez wzglę­du na to, do któ­re­go pod­mio­tu lecz­ni­cze­go zapi­sa­na jest dana oso­ba w ramach pod­sta­wo­wej opie­ki zdro­wot­nej. Pozy­tyw­nie nale­ży oce­nić brak rejo­ni­za­cji pro­gra­mu, co pozwa­la zaszcze­pić się senio­rom w dowol­nej przy­chod­ni reali­zu­ją­cej program.

W Pro­gra­mie zapi­sa­no: „Oce­na pro­gra­mu będzie doko­na­na przy współ­pra­cy z kon­sul­tan­tem woje­wódz­kim w dzie­dzi­nie cho­rób zakaź­nych oraz Pań­stwo­wym Powia­to­wym Inspek­to­rem sani­tar­nym w Lubli­nie. Oce­na będzie doko­ny­wa­na po każ­dym roku reali­za­cji pro­gra­mu oraz po zakoń­cze­niu cało­ści pro­gra­mu”. Z infor­ma­cji otrzy­ma­nej w urzę­dzie wyni­ka, że nie były reali­zo­wa­ne corocz­ne oce­ny reali­za­cji programu.

Jako mier­ni­ki efek­tyw­no­ści pro­gra­mu wpisano:
1) licz­ba zaszcze­pio­nych osób powy­żej 65 roku życia,
2) licz­ba osób powy­żej 65 roku życia hospi­ta­li­zo­wa­nych z powo­du gry­py i jej powikłań;
3) licz­ba zgo­nów wywo­ła­nych infek­cją wiru­sem gry­py lub będą­cych skut­kiem powi­kłań pogrypowych.
Z infor­ma­cji otrzy­ma­nej w urzę­dzie wyni­ka, że nie posia­da on tych danych za okres reali­za­cji Pro­gra­mu, ale pla­nu­je je pozy­skać po jego zrealizowaniu.

Z opra­co­wa­nia wyni­ków ankiet za 2016 rok prze­pro­wa­dzo­nych na gru­pie 803 respon­den­tów, wyni­ka, że więk­szość pacjen­tów o pro­gra­mie dowie­dzia­ła się z ogło­sze­nia w przy­chod­ni (60%) lub infor­ma­cji od pra­cow­ni­ka medycz­ne­go (41%). Prak­tycz­nie wszy­scy respon­den­ci byli zado­wo­le­ni z moż­li­wo­ści sko­rzy­sta­nia z bez­płat­nych szcze­pień (99%). Więk­szość respon­den­tów była edu­ko­wa­na proz­dro­wot­nie: o korzy­ściach pły­ną­cych ze szcze­pień (98%), o moż­li­wo­ści wystą­pie­nia odczy­nów poszcze­pien­nych (89%) oraz postę­po­wa­nia w takim przy­pad­ku (82%). 2/3 respon­den­tów dekla­ro­wa­ło, że sko­rzy­sta­ło­by by ze szcze­pie­nia, tak­że, gdy­by było płat­ne. Więk­szość respon­den­tów (74%) szcze­pi się by zabez­pie­czyć się przed zacho­ro­wa­niem na gry­pę. Ponad 80% respon­den­tów szcze­pi­ła się prze­ciw gry­pie po raz kolej­ny, a 96% pole­ci­ła by miej­ski pro­gram szcze­pień. Wyni­ki ankiet zawie­ra­ją też podział odpo­wie­dzi ze wzglę­du na płeć czy wykształ­ce­nie. Wyni­ki nie były publi­ko­wa­ne a ich opra­co­wa­nie wyko­na­li stu­den­ci dru­gie­go roku stu­diów pierw­sze­go stop­nia kie­run­ku Zdro­wie Publicz­ne Wydzia­łu Nauk o Zdro­wiu Uni­wer­sy­te­tu Medycz­ne­go w Lublinie.

Urząd wska­zał, że Uni­wer­sy­tet aktu­al­nie pra­cu­je nad opra­co­wa­niem ankiet za lata 2017–2019.

Nie­ste­ty w ramach audy­ty nie uda­ło nam się zna­leźć osób, któ­re sko­rzy­sta­ły z Programu.

Czy udało się osiągnąć cele szczegółowe programu?

Celem głów­nym pro­gra­mu jest popra­wa sta­nu zdro­wia miesz­kań­ców Lubli­na powy­żej 65 – go roku życia, miesz­ka­ją­cych na tere­nie Mia­sta Lublin poprzez prze­pro­wa­dze­nie pro­gra­mu szcze­pień ochron­nych prze­ciw grypie.

Cela­mi szcze­gó­ło­wy­mi pro­gra­mu są:
1) zmniej­sze­nie licz­by miesz­kań­ców w wie­ku co naj­mniej 65-go roku życia cho­ru­ją­cych na grypę,
2) zmniej­sze­nie licz­by zgo­nów w wyni­ku gry­py i jej powikłań,
3) zwięk­sze­nie wie­dzy wśród miesz­kań­ców Lubli­na o gry­pie i jej powi­kła­niach oraz roli szcze­pień ochron­nych w pro­fi­lak­ty­ce cho­rób zakaźnych,
4) uzy­ska­nie moż­li­wie naj­wyż­szej licz­by osób uczest­ni­czą­cych w programie.

Mia­sto nie posia­da danych źró­dło­wych w zakre­sie pkt 1 i 2, więc nie moż­na obiek­tyw­nie oce­nić czy Pro­gram zadzia­łał. Logicz­nie patrząc na jego reali­za­cję powi­nien zadzia­łać. Kwe­stią pozo­sta­je w jakim stop­niu. W zakre­sie punk­tu 3 na pod­sta­wie przed­sta­wio­nych danych moż­na stwier­dzić, że oso­by korzy­sta­ją­ce z Pro­gra­mu zosta­ły wyedukowane.

W kil­ku­na­sto­oso­bo­wej gru­pie senio­rów zrze­szo­nych w Fun­da­cji Wol­no­ści żaden senior nie miał wie­dzy o miej­skim pro­gra­mie. Środ­ki na reali­za­cję pro­gra­mu były każ­de­go roku wyko­rzy­sty­wa­ne tyl­ko w ok. 90%. Urząd otrzy­mał od reali­za­to­rów infor­ma­cje o nie zre­ali­zo­wa­niu limi­tu szcze­pień, jed­nak dane te nie zosta­ły ani upu­blicz­nio­ne³ ani opra­co­wa­ne. Na pod­sta­wie prze­ka­za­nych danych moż­na było prze­ciw­dzia­łać nie wyko­rzy­sta­niu środ­ków na Pro­gram. Mając na uwa­dze, że środ­ki te nie były wyko­rzy­sta­ne w 100% stwier­dza­my, że Urząd Mia­sta nie był zain­te­re­so­wa­ny uzy­ska­niem moż­li­wie naj­wyż­szej licz­by osób uczest­ni­czą­cych w pro­gra­mie. Co roku pro­gram był reali­zo­wa­ny od począt­ku wrze­śnia do 20 listo­pa­da. Jedy­nie w 2020 roku pro­gram wydłu­żo­no, ze wzglę­du na małą licz­bę wyszcze­pień, jed­nak było to zwią­za­ne z koro­na­wi­ru­sem oraz bra­kiem szcze­pio­nek na ryn­ku. Pro­gram został wydłu­żo­ny do 14 grudnia.

Czy udało się zrealizować działania edukacyjne?

W ramach pro­gra­mu prze­wi­dzia­no edu­ka­cję adre­sa­tów pro­gra­mu w zakresie:
1) pra­wi­dło­we­go sto­so­wa­nia anty­bio­ty­ków celem ochro­ny ich skuteczności;
2) infor­ma­cji na temat nie­bez­pie­czeństw jakie nio­są ze sobą infek­cje wywo­ła­ne wiru­sem grypy,
3) popu­la­ry­za­cji szcze­pień ochron­nych jako pro­fi­lak­ty­ki cho­rób zakaźnych,
4) postę­po­wa­nia w razie wystą­pie­nia Nie­po­żą­da­nych Odczy­nów Poszczepiennych.
Na pod­sta­wie przed­sta­wio­nych danych moż­na stwier­dzić, że dzia­ła­nia te zosta­ły zre­ali­zo­wa­ne na pew­no w punk­cie 3 i 4. W pozo­sta­łych punk­tach wobec reali­za­to­rów Pro­gra­mu nie było wyma­gań dla pro­wa­dze­nia takich dzia­łań edukacyjnych.

Czy mieszkańcy byli informowani o programie szczepień?

Zwery­fi­ko­wa­li­śmy czy wywią­za­no się z zakła­da­nych spo­so­bów infor­mo­wa­nia o pro­gra­mie szczepień.

Spo­sób informowania	Spo­sób realizacji
infor­ma­cja na stro­nie inter­ne­to­wej Urzę­du Miasta	Dedy­ko­wa­na zakład­ka o Pro­gra­mie oraz infor­ma­cja w Aktu­al­no­ściach na stro­nie urzędu*
infor­ma­cja w pod­mio­tach lecz­ni­czych wyko­nu­ją­cych szcze­pie­nia (stro­na inter­ne­to­wa, tabli­ca ogło­szeń); pod­miot lecz­ni­czy; któ­ry otrzy­ma środ­ki finan­so­we zobo­wią­za­ny będzie do infor­mo­wa­nia pacjen­tów o szczepieniach	Infor­ma­cji nie uda­ło się zwe­ry­fi­ko­wać w opar­ciu o wizy­ty w przy­chod­niach z powo­du koro­na­wi­ru­sa. Na pod­sta­wie ankiet z 2016 roku moż­na stwier­dzić, że część osób dekla­ro­wa­ła pozy­ska­nie infor­ma­cji o szcze­pie­niu z infor­ma­cji w przychodni.
infor­ma­cja w lokal­nych mediach	W trak­cie trwa­nia pro­gra­mu były publi­ko­wa­ne infor­ma­cje medial­ne na temat roz­po­czę­cia szczepień
infor­ma­cja od leka­rzy pod­sta­wo­wej opie­ki zdro­wot­nej i pielęgniarek	Na pod­sta­wie ankiet z 2016 roku moż­na stwier­dzić, że część osób dekla­ro­wa­ła otrzy­ma­nie infor­ma­cji o szcze­pie­niu od per­so­ne­lu medycznego
kon­fe­ren­cja pra­so­wa Pre­zy­den­ta Mia­sta Lublin zachę­ca­ją­ca do szczepień	Nie zwe­ry­fi­ko­wa­no.
wyko­rzy­sta­nie mate­ria­łów dostęp­nych do pro­mo­cji szcze­pień ze stro­ny inter­ne­to­wej Ogól­no­pol­skie­go Pro­gra­mu Zwal­cza­nia Grypy	Nie uda­ło się nam znaleźć.

Lublin na tle podobnych miast wojewódzkich

Prze­pro­wa­dzo­no ana­li­zę porów­naw­czą pomię­dzy zbli­żo­ny­mi do Lubli­na mia­sta­mi woje­wódz­ki­mi: Bia­łym­sto­kiem, Kato­wi­ca­mi, Rze­szo­wem i Szcze­ci­nem. Naj­więk­szy wskaź­nik wyszcze­pień miesz­kań­ców powy­żej 65 roku życia posia­da Rze­szów, w któ­rym co szó­sty miesz­ka­niec jest zaszcze­pio­ny. Lublin zaj­mu­je w tym zesta­wie­niu dru­gie miejsce.

Lublin może być wzo­rem do naśla­do­wa­nia dla innych miast pod kątem dostęp­no­ści pla­có­wek, w któ­rych senior może się bez­płat­nie zaszcze­pić. Pro­gram jest dostęp­ny aż w 44 przy­chod­niach. Do tego wyni­ku zbli­ża­ją się jedy­nie Szcze­cin (35 przy­chod­ni) czy Kato­wi­ce (24 przy­chod­nie). Naj­mniej­sza dostęp­ność do pla­có­wek ofe­ru­ją­cych bez­płat­ne szcze­pie­nia jest w Bia­łym­sto­ku (6 przy­chod­ni) i Rze­szo­wie (4 przychodnie).

Lublin pono­si też naj­mniej­sze kosz­ty za poje­dyn­cze szcze­pie­nie – 40zł. Zbli­żo­ne staw­ki są tyl­ko w Kato­wi­cach – 43,5zł. Dużo dro­żej jest w pozo­sta­łych mia­stach: Bia­ły­stok – 48,58zł, Rze­szów – 52,07zł, Szcze­cin – aż 58,82zł!

Na tle innych miast rzu­ca się w oczy, iż mia­sto Lublin nie prze­wi­dzia­ło zmniej­sze­nia środ­ków na szcze­pie­nia dla osób powy­żej 65 roku życia w 2020 roku, choć od sierp­nia tego roku szcze­pie­nia dla osób powy­żej 75 roku życia są refun­do­wa­ne ze środ­ków kra­jo­wych. Brak zmian w pro­gra­mie ozna­cza ponad­to, że Gmi­na Lublin może pła­cić za szcze­pie­nie osób, któ­re mogą być bez­płat­nie zaszcze­pio­ne z innych środ­ków. Sytu­acja taka może dodat­ko­wo pro­wa­dzić do nad­użyć, w któ­rych Gmi­na Lublin zapła­ci za szcze­pion­kę, któ­rej koszt został refun­do­wa­ny ze środ­ków centralnych.

Pro­gram na tle Mode­lo­we­go samo­rzą­do­we­go pro­gra­mu poli­ty­ki zdro­wot­nej pro­fi­lak­ty­ki gry­py w gru­pach ryzy­ka⁴

Mode­lo­wy samo­rzą­do­wy pro­gram poli­ty­ki zdro­wot­nej pro­fi­lak­ty­ki gry­py w gru­pach ryzy­ka został opra­co­wa­ny w roku 2017 przez Ogól­no­pol­skim Pro­gra­mem Zwal­cza­nia Gry­py. Auto­rzy wska­zu­ją w nim, że Doku­ment adre­so­wa­ny jest do samo­rzą­dów i ma na celu pomoc mery­to­rycz­ną Jed­nost­kom Samo­rzą­du Tery­to­rial­ne­go, któ­re pla­nu­ją wdro­żyć pro­gram pro­fi­lak­ty­ki gry­py na swo­im tere­nie. W Mode­lo­wym Pro­gra­mie wpi­sa­no, że pro­gram powi­nien obej­mo­wać co naj­mniej 50% gru­py doce­lo­wej popu­la­cji. Jed­ną z takich grup są oso­by powy­żej 65 roku życia. Taką gru­pę przy­ję­to w Lubli­nie, jed­nak szcze­pie­nia­mi obję­to tyl­ko ok. 12% gru­py doce­lo­wej. Auto­rzy suge­ru­ją sto­so­wa­nie szcze­pion­ki czte­ro­wa­lent­nej jako sku­tecz­niej­szej. Taka sto­so­wa­na jest w Lublinie.

Auto­rzy Mode­lo­we­go Pro­gra­mu wska­zu­ją tak­że na potrze­bę moni­to­ro­wa­nia sku­tecz­no­ści pro­gra­mu przez moni­to­ro­wa­nie sta­nu zdro­wia szcze­pio­nych osób (czy zacho­ro­wa­ły na gry­pę, jak ją prze­cho­dzi­ły czy wystą­pi­ły odczy­ny poszcze­pien­ne) oraz aktyw­ność edu­ka­cyj­ną. W zakre­sie moni­to­ro­wa­nia sku­tecz­no­ści pro­gra­mu w Lubli­nie nie są jest reali­zo­wa­na tak szcze­gó­ło­wa ocena.

W zakre­sie edu­ka­cji pod­kre­ślo­no potrze­bę pod­no­sze­nia świa­do­mo­ści zdro­wot­nej spo­łecz­no­ści lokal­nej ukie­run­ko­wa­nej na wzrost akcep­ta­cji czyn­nej pro­fi­lak­ty­ki gry­py i innych cho­rób zakaź­nych. Dzia­ła­niem tym powin­na być obję­ta cała popu­la­cji, bez wzglę­du na przy­na­leż­ność do grup ryzy­ka. Suge­ru­je się by poza edu­ka­cja bez­po­śred­nią (przez leka­rza, pie­lę­gniar­kę) reali­zo­wać edu­ka­cję pośred­nią opar­tą o ulot­ki infor­ma­cyj­ne, fil­my edu­ka­cyj­ne i inne zapla­no­wa­ne do wyko­rzy­sta­nia mate­ria­ły. W Lubli­nie w ramach pro­gra­mu nie są reali­zo­wa­ne dzia­ła­nia pole­ga­ją­ce na edu­ka­cji pośred­niej, na całej popu­la­cji mieszkańców.

Podsumowanie

Pozy­tyw­nie nale­ży oce­nić fakt, że w Lubli­nie funk­cjo­nu­je pro­gram bez­płat­nych szcze­pień dla osób powy­żej 65 roku życia. Był on dużym uła­twie­niem dla osób star­szych. Aktu­al­nie szcze­pie­nia dla osób powy­żej 75 roku życia są refun­do­wa­ne przez Naro­do­wy Fun­dusz Zdro­wia w 100%, nato­miast dla osób powy­żej 65 roku życia – w 50%. Ozna­cza to koniecz­ność wpro­wa­dze­nia zmian w tym pro­gra­mie, tak by mia­sto nie pła­ci­ło za szcze­pie­nia w zakre­sie, w któ­rym są one refundowane.

Oso­by bio­rą­ce udział w pro­gra­mie oce­nia­ją go pozy­tyw­nie. Rocz­nie to ok. 8 tysię­cy osób, co sta­no­wi jed­nak tyl­ko 12% popu­la­cji Lubli­na w wie­ku powy­żej 65 roku życia. Pozy­tyw­nie nale­ży oce­nić brak rejo­ni­za­cji pro­gra­mu, co pozwa­la zaszcze­pić się senio­rom w dowol­nej przy­chod­ni reali­zu­ją­cej pro­gram a jest ich aż 44. Co roku wyko­rzy­sta­nie środ­ków na pro­gram wyno­si ok. 90%, co ozna­cza, że pomi­mo zabez­pie­cze­nia środ­ków nie szcze­pio­nych jest ok. 800 senio­rów. Pod­kre­ślić nale­ży, że pro­gram zakła­dał wyszcze­pie­nie rocz­nie pra­wie 11 tys. osób (18% popu­la­cji). Jed­nym z celów pro­gra­mu jest uzy­ska­nie moż­li­wie naj­wyż­szej licz­by osób uczest­ni­czą­cych w pro­gra­mie. Fakt nie wydat­ko­wa­nia w cało­ści środ­ków prze­zna­czo­nych na ten pro­gram nie pozwa­la uznać by cel ten był reali­zo­wa­ny. Poza 2020 rokiem nie podej­mo­wa­no dzia­łań mają­cych na celu wydłu­że­nie okre­su reali­za­cji pro­gra­mu. W samym 2020 rokiem wydłu­że­nie okre­su reali­za­cji pro­gra­mu było zwią­za­ne z koro­na­wi­ru­sem i bra­kiem dostęp­no­ści szczepionek.

Urząd Mia­sta pro­mo­wał pro­gram każ­de­go roku przed roz­po­czę­ciem okre­su szcze­pień (wrze­sień-listo­pad). Przy­chod­nie pomi­mo obo­wiąz­ku pro­mo­cji pro­gra­mu na swo­ich stro­nach inter­ne­to­wych nie dopeł­nia­ły tego obo­wiąz­ku. Gru­pa audy­to­wa wcze­śniej nie spo­tka­ła się z infor­ma­cja­mi dot. bez­płat­nych szcze­pień. Jest to zbież­ne z wyni­ka­mi ankiet z 2016 roku prze­pro­wa­dzo­nej wśród uczest­ni­ków pro­gra­mu, z któ­rej wyni­ka, że dowie­dzie­li się o nim z infor­ma­cji w przy­chod­ni lub od lekarza.

Pro­gram zakła­dał pro­wa­dze­nie edu­ka­cji proz­dro­wot­nej. Edu­ka­cja ta była pro­wa­dzo­na w odnie­sie­niu do uczest­ni­ków pro­gra­mu, jed­nak wyłącz­nie w zakre­sie popu­la­ry­za­cji szcze­pień ochron­nych jako pro­fi­lak­ty­ki cho­rób zakaź­nych oraz postę­po­wa­nia w razie wystą­pie­nia Nie­po­żą­da­nych Odczy­nów Poszcze­pien­nych. Pro­gram zakła­dał zaś dodat­ko­wo edu­ka­cje m.in w zakre­sie pra­wi­dło­we­go sto­so­wa­nia anty­bio­ty­ków. Zgod­nie z zale­ce­nia­mi Ogól­no­pol­skie­go Pro­gra­mu Zwal­cza­nia Gry­py dzia­ła­nia takie powin­ny obej­mo­wać całą populację.

Znacz­ne zastrze­że­nia budzi spo­sób moni­to­ro­wa­nia reali­za­cji pro­gra­mu. Choć co roku prze­ka­zy­wa­ne są urzę­do­wi ankie­ty dot. oce­ny pro­gra­mu przez jego uczest­ni­ków to na 2020 rok opra­co­wa­no wyłącz­nie wyni­ki za 2016 rok! Choć pro­gram zakła­dał corocz­ną oce­nę jego reali­za­cji to ta nie była pro­wa­dzo­na. Urząd co roku otrzy­my­wał od reali­za­to­rów pro­gra­mu infor­ma­cje o przy­czy­nach nie zre­ali­zo­wa­nia limi­tu szcze­pień, jed­nak na tej pod­sta­wie nie pod­ję­to dzia­łań napraw­czych. Urząd nie posia­da też danych, któ­re mia­ły być moni­to­ro­wa­ne (za wyjąt­kiem licz­by szcze­pień). Te dane to np. licz­ba osób powy­żej 65 roku życia hospi­ta­li­zo­wa­nych z powo­du gry­py i jej powi­kłań. Dane te doty­czą całej popu­la­cji osób powy­żej 65 roku życia, nato­miast Ogól­no­pol­ski Pro­gram Zwal­cza­nia Gry­py suge­ru­je by mie­rzyć to na gry­pie uczest­ni­ków pro­gra­mu, tak by móc oce­nić jego efektywność.

Na tle miast o podob­nej wiel­ko­ści Lublin wypa­da na lide­ra w szcze­pie­niu osób w wie­ku powy­żej 65 roku życia, ze wzglę­du na licz­bę osób obję­tych pro­gra­mem, licz­bę pla­có­wek bio­rą­cych udział w pro­gra­mie i naj­niż­sze kosz­ty jednostkowe.

Rekomendacje Zespołu

1. Nale­ży pod­jąć dzia­ła­nia na rzecz wydat­ko­wa­nia 100% środ­ków Pro­gra­mu. W przy­pad­ku pozo­sta­nia nie­wy­ko­rzy­sta­ne­go limi­tu szcze­pień moż­na wydłu­żyć okres obo­wią­zy­wa­nia pro­gra­mu i poin­for­mo­wać o tym miesz­kań­ców (nie ogra­ni­czać się do jed­ne­go komu­ni­ka­tu na począt­ku szcze­pień). Moż­na też roz­wa­żyć pro­mo­wa­nie reali­za­to­rów pro­gra­mu, któ­rzy osią­ga­ją naj­lep­sze wyni­ki (np. pre­mia za osią­gnię­cie >98% wyszczepień).

2. Nale­ży zwięk­szyć pro­mo­cję pro­gra­mu i reali­zo­wać pośred­nie dzia­ła­nia edu­ka­cyj­ne na temat zacho­ro­wań na gry­pę oraz szcze­pień pro­fi­lak­tycz­nych prze­ciw­ko gry­pie. Obec­na pro­mo­cja pro­gra­mu tra­fia głów­nie do osób odwie­dza­ją­cych przy­chod­nie obję­te pro­gra­mem i mało jest osób, któ­re szcze­pią się po raz pierw­szy (na podst. wyni­ków ankie­ty z 2016 roku). Pośred­nie dzia­ła­nia edu­ka­cyj­ne powin­ny się sku­piać na dzia­ła­niach infor­ma­cyj­nych, np. ulot­kach, kam­pa­niach infor­ma­cyj­nych na wyświe­tla­czach w komu­ni­ka­cji miej­skiej itd. Nale­ży tak­że szcze­gó­ło­wo okre­ślić warun­ki pro­mo­wa­nia pro­gra­mu przez pod­mio­ty go reali­zu­ją­ce – gdzie, kie­dy i jaka infor­ma­cja ma się poja­wić* i zapi­sać kary za brak tej promocji.

3. Wpro­wa­dze­nie corocz­nej oce­ny reali­za­cji pro­gra­mu, w tym: efek­tyw­no­ści jego reali­za­cji poprzez porów­na­nie np. zacho­ro­wal­no­ści na gru­pie obję­tej pro­gra­mem i całej grupie.

4. Dosto­so­wa­nie pro­gra­mu do aktu­al­nej sytu­acji na ryn­ku zdro­wot­nym (refun­do­wa­nie kosz­tu zaku­pu szczepionki).

___________________________________________________________________________

* – przy­kła­do­wy zapis dot. pro­mo­cji programu

Pod­miot reali­zu­ją­cy pro­gram umie­ści pla­kat for­ma­tu A2 na drzwiach przy­chod­ni i tabli­cy infor­ma­cyj­nej wewnątrz przy­chod­ni. Pla­kat powi­nien zawie­rać infor­ma­cję o dniach i godzi­nach reali­za­cji pro­gra­mu. Wzór pla­ka­tu zosta­nie udo­stęp­nio­ny przez Gmi­nę Lublin. Pla­kat musi być umiesz­czo­ny w okre­sie reali­za­cji szczepień.

Pod­miot reali­zu­ją­cy pro­gram umie­ści na swo­jej stro­nie www infor­ma­cję o reali­za­cji pro­gra­mu. Infor­ma­cja ta powin­na się zna­leźć na stro­nie głów­nej w formie:
– wpi­su w dzia­le aktu­al­no­ści, przy­kle­jo­ne­go jako ogło­sze­nie (wyświe­tla­ją­cej się zawsze jako pierw­sza infor­ma­cja) lub
– gra­fi­ka lub komu­ni­kat o wymia­rach min. 50% sze­ro­ko­ści stro­ny umiesz­czo­nej jako tzw. pop-up lub w tre­ści stro­ny, widocz­ne bez­po­śred­nio po wej­ściu na stro­nę (sto­so­wa­nie gra­fi­ki jest nie­za­le­ca­ne, gdy utrud­nia odczy­ta­nie, powięk­sze­nie i dostęp­ność dla osób z nie­peł­no­spraw­no­ścia­mi wzro­ku), lub
– przy­ci­sku kie­ru­ją­ce­go na dedy­ko­wa­ną pod­stro­nę, gdy na stro­nie zawar­te są inne tego typu przy­ci­ski, sze­ro­kość przy­ci­sku powin­na być zbież­na z sze­ro­ko­ścią pozo­sta­łych przy­ci­sków a przy­cisk powi­nien być widocz­ny bez­po­śred­nio po wej­ściu na stronę.
Infor­ma­cja powin­na być widocz­na przez okres reali­za­cji szcze­pień. Infor­ma­cja powin­na zawie­rać infor­ma­cje o spo­so­bie reali­za­cji pro­gra­mu Przy­kła­dy ww. mate­ria­łów zosta­ną udo­stęp­nio­ny przez Gmi­nę Lublin.