Audyt – Domy Pomocy Społecznej
Domy Pomocy Społecznej w Lublinie
(dla osób w podeszłym wieku i osób niepełnosprawnych fizycznie)
w latach 2018–2020
(poziom świadczeń i rekomendacje)
Opracował
zespół Grupy Seniorów w składzie:
Józef Nowomiński
Barbara Skubis
Barbara Szymańska
(pod opieką redakcyjną Krzysztofa Kowalika)
w ramach
projektu
Lublin, październik 2020 r.
Podstawowe przepisy prawne (wyciąg):
I. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (D.U. 2004, Nr 64, poz. 593) z póź. zm.):
Art. 16.
ust. 1. Obowiązek zapewnienia realizacji zadań pomocy społecznej spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego oraz na organach administracji rządowej w zakresie ustalonym ustawą.
Art. 16a.
ust. 1. Gmina, powiat i samorząd województwa przygotowują ocenę zasobów pomocy społecznej w oparciu o analizę lokalnej sytuacji społecznej i demograficznej.
Ust. 4. Organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego przedstawia co roku do dnia 30 kwietnia odpowiednio radzie gminy, radzie powiatu, a do dnia 30 czerwca sejmikowi województwa właściwej jednostki samorządu terytorialnego ocenę, o której mowa w ust. 1. Ocena wraz z rekomendacjami jest podstawą do planowania budżetu na rok następny.
Art. 17.
ust. 1. Do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy:
16) kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt
mieszkańca gminy w tym domu;
18) utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników;
ust. 2. Do zadań własnych gminy należy:
3) prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkach\ wsparcia o zasięgu gminnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki;
Art. 19.
Do zadań własnych powiatu należy:
10) prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym oraz umieszczanie w nich skierowanych osób;
Art. 22.
Do zadań wojewody należy:
3) wydawanie i cofanie zezwoleń lub zezwoleń warunkowych na prowadzenie domów pomocy społecznej oraz wydawanie i cofanie zezwoleń na prowadzenie placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, w tym prowadzonych na podstawie przepisów o działalności gospodarczej;
4) prowadzenie rejestru domów pomocy społecznej, placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, w tym prowadzonych na podstawie przepisów o działalności gospodarczej, placówek zapewniających miejsca noclegowe oraz jednostek specjalistycznego poradnictwa;
Art. 36. Świadczeniami z pomocy społecznej są:
ust. 2) świadczenia niepieniężne:
o) pobyt i usługi w domu pomocy społecznej,
Art. 54.
ust. 1. Osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych, przysługuje prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej.
ust. 2. Osobę, o której mowa w ust. 1, kieruje się do domu pomocy społecznej odpowiedniego typu, zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej, z zastrzeżeniem ust. 2a, chyba że okoliczności sprawy wskazują inaczej, po uzyskaniu zgody tej osoby lub jej przedstawiciela ustawowego na umieszczenie w domu pomocy społecznej.
ust. 2a. W przypadku gdy przewidywany termin oczekiwania na umieszczenie w domu pomocy społecznej danego typu zlokalizowanym najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej wynosi ponad 3 miesiące, osobę, o której mowa w ust. 1, kieruje się na jej wniosek do domu pomocy społecznej tego samego typu zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania osoby kierowanej, w którym przewidywany termin oczekiwania na umieszczenie jest krótszy niż 3 miesiące.
ust. 4. W przypadku gdy osoba bezwzględnie wymagająca pomocy lub jej przedstawiciel ustawowy nie wyrażają zgody na umieszczenie w domu pomocy społecznej lub po umieszczeniu wycofają swoją zgodę, ośrodek pomocy społecznej lub dom pomocy społecznej są obowiązane do zawiadomienia o tym właściwego sądu, a jeżeli osoba taka nie ma przedstawiciela ustawowego lub opiekuna – prokuratora.
Art. 55.
ust. 1. Dom pomocy społecznej świadczy usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne na poziomie obowiązującego standardu, w zakresie i formach wynikających z indywidualnych potrzeb osób w nim przebywających, zwanych dalej „mieszkańcami domu”.
Ust. 2. Organizacja domu pomocy społecznej, zakres i poziom usług świadczonych przez dom uwzględnia w szczególności wolność, intymność, godność i poczucie bezpieczeństwa mieszkańców domu oraz stopień ich fizycznej i psychicznej sprawności.
Ust. 3. Dom pomocy społecznej może również świadczyć usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób w nim niezamieszkujących.
Art. 56.
Domy pomocy społecznej, w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone, dzielą się na następujące typy domów, dla:
1) osób w podeszłym wieku;
2) osób przewlekle somatycznie chorych;
3) osób przewlekle psychicznie chorych;
4) dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie;
5) dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie;
6) osób niepełnosprawnych fizycznie;
7) osób uzależnionych od alkoholu.
Art. 56a.
ust. 1. Dom pomocy społecznej może być prowadzony w jednym budynku łącznie dla:
1) osób w podeszłym wieku oraz osób przewlekle somatycznie chorych;
2) osób przewlekle somatycznie chorych oraz osób niepełnosprawnych fizycznie;
3) osób w podeszłym wieku oraz osób niepełnosprawnych fizycznie;
4) osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie oraz dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie.
ust. 2. Typy domów pomocy społecznej mogą być łączone w inny sposób niż określony w ust. 1, pod warunkiem usytuowania każdego z nich w odrębnym budynku.
ust. 3. W przypadkach, o których mowa w ust. 1 i 2, dom pomocy społecznej świadczy usługi na poziomie obowiązującego standardu odpowiednio dla każdego typu domu.
Art. 57.
ust. 1. Domy pomocy społecznej mogą prowadzić, po uzyskaniu zezwolenia wojewody:
1) jednostki samorządu terytorialnego;
2) Kościół Katolicki, inne kościoły, związki wyznaniowe oraz organizacje społeczne, fundacje i stowarzyszenia;
3) inne osoby prawne;
4) osoby fizyczne.
ust. 2. Zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej wydaje wojewoda właściwy ze względu na położenie domu.
ust. 3. Wojewoda wydaje zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej, jeżeli podmiot o nie występujący:
1) spełnia warunki określone w niniejszej ustawie;
2) spełnia standardy, o których mowa w art. 55 ust. 1 i 2;
- złoży wniosek o wydanie zezwolenia na prowadzenie domu pomocy społecznej.
ust. 3a. Wniosek o zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej zawiera:
1) nazwę podmiotu, jego siedzibę i adres, a w przypadku osoby fizycznej także dane osobowe (imię i nazwisko, adres zamieszkania, numer PESEL, o ile osoba taki posiada);
2) numer w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym albo wskazanie dokumentu określającego status prawny podmiotu;
3) numer identyfikacji podatkowej (NIP);
4) numer identyfikacyjny REGON;
5) nazwę, adres i typ domu pomocy społecznej;
6) liczbę miejsc przeznaczonych dla mieszkańców domu;
7) strukturę zatrudnienia i zakres świadczonych usług przez poszczególne grupy personelu.
ust. 3b. Do wniosku o zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej należy dołączyć:
1) kopię dokumentu potwierdzającego tytuł prawny do nieruchomości, na której jest usytuowany dom;
2) dokumenty potwierdzające spełnienie wymagań określonych odrębnymi przepisami;
3) regulamin organizacyjny domu pomocy społecznej lub jego projekt;
4) w przypadku podmiotów, o których mowa w ust. 1 pkt 2–4:
a) dokumenty potwierdzające status prawny podmiotu, w przypadku gdy nie podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym lub do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej,
b) informację o sposobie finansowania domu,
c) zaświadczenie, że osoba, która będzie kierowała domem jest zdolna ze względu na stan zdrowia do kierowania domem,
d) zaświadczenie albo oświadczenie o niezaleganiu z płatnościami wobec urzędu skarbowego i składkami do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz
e) zaświadczenie albo oświadczenie o niekaralności za przestępstwo popełnione umyślnie osoby, która będzie kierowała domem.
ust. 3c. Oświadczenia, o których mowa w ust. 3b pkt 4 lit. d i e, składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
ust. 4. Zezwolenie wydaje się po przeprowadzeniu wizytacji obiektu, w którym usytuowany jest dom pomocy społecznej.
ust. 5. Zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej wydaje się na czas nieokreślony.
ust. 6. Wojewoda prowadzi rejestr domów pomocy społecznej. Wojewoda corocznie, do dnia 30 czerwca, ogłasza rejestr domów pomocy społecznej w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
ust. 7. Bez zgody wojewody właściwe organy samorządu województwa, powiatu i miasta na prawach powiatu nie mogą zmienić przeznaczenia oraz typu domu pomocy społecznej i ośrodka wsparcia.
ust. 8. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia:
1) sposób funkcjonowania określonych typów domów pomocy społecznej i obowiązujący standard podstawowych usług świadczonych przez domy pomocy społecznej,
2) wzór wniosku o wydanie zezwolenia na prowadzenie domu pomocy społecznej,
3) tryb kierowania i przyjmowania osób ubiegających się o przyjęcie do domu pomocy społecznej – uwzględniając indywidualne potrzeby i możliwości psychofizyczne mieszkańców domów oraz osób kierowanych do domów pomocy społecznej.
Art. 57a.
ust. 1. Jeżeli podmiot, któremu wydano zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej:
1) przestał spełniać warunki określone w niniejszej ustawie,
2) przestał spełniać standardy, o których mowa w art. 55 ust. 1 i 2,
3) nie przedstawi na żądanie wojewody w wyznaczonym terminie aktualnych dokumentów, oświadczeń lub informacji, o których mowa w art. 57 ust. 3b – wojewoda wyznacza dodatkowy termin na spełnienie warunków lub standardów albo na dostarczenie wymaganych dokumentów, oświadczeń lub informacji.
ust. 2. Po bezskutecznym upływie terminu, o którym mowa w ust. 1, wojewoda cofa zezwolenie na prowadzenie domu pomocy społecznej.
ust. 3. W przypadku cofnięcia zezwolenia, wojewoda wykreśla dom z rejestru domów pomocy społecznej.
Art. 58.
ust. 1. Wydatki związane z zapewnieniem całodobowej opieki mieszkańcom oraz zaspokajaniem ich niezbędnych potrzeb bytowych i społecznych w całości pokrywa dom pomocy społecznej.
ust. 2. Dom pomocy społecznej umożliwia i organizuje mieszkańcom pomoc w korzystaniu ze świadczeń zdrowotnych przysługujących im na podstawie odrębnych przepisów.
ust. 3. Dom pomocy społecznej pokrywa opłaty ryczałtowe i częściową odpłatność do wysokości limitu ceny, przewidziane w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
ust. 4. Dom pomocy społecznej może pokryć wydatki ponoszone na niezbędne usługi pielęgnacyjne w zakresie wykraczającym poza uprawnienia wynikające z przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Art. 59.
ust. 1. Decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy właściwej dla tej osoby w dniu jej kierowania do domu pomocy społecznej.
ust. 2. Decyzję o umieszczeniu w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy prowadzącej dom pomocy społecznej lub starosta powiatu prowadzącego dom pomocy społecznej. W przypadku regionalnych domów pomocy społecznej decyzję wydaje marszałek województwa, z zastrzeżeniem ust. 5.
ust.3. W razie niemożności umieszczenia w domu pomocy społecznej z powodu braku wolnych miejsc, powiadamia się osobę o wpisaniu na listę oczekujących oraz o przewidywanym terminie oczekiwania na umieszczenie w domu pomocy społecznej.
ust.4. Przepisy ust. 1–3 stosuje się do domów pomocy społecznej prowadzonych na zlecenie organów jednostek samorządu terytorialnego.
Ust.5. W przypadku regionalnego domu pomocy społecznej finansowanego z dochodów własnych samorządu województwa decyzję o skierowaniu wydaje organ gminy, a decyzję o umieszczeniu i opłacie za pobyt wydaje marszałek województwa na podstawie art. 61 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1, przy czym art. 64 stosuje się odpowiednio.
Ust. 6. W przypadku regionalnego domu pomocy społecznej, o którym mowa w art. 56 pkt 7, decyzję o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wydaje organ gminy właściwej dla tej osoby w dniu jej kierowania do domu pomocy społecznej. Decyzję o umieszczeniu w regionalnym domu pomocy społecznej wydaje marszałek województwa.
Ust. 7. Decyzję o skierowaniu oraz o umieszczeniu w domu pomocy społecznej, o którym mowa w art. 56 pkt 7, wydaje się na czas określony nie dłuższy niż 12 miesięcy, z możliwością przedłużenia do 18 miesięcy w uzasadnionych przypadkach.
Art. 60.
ust.1. Pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca, z zastrzeżeniem ust. 3.
ust. 2. Średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca:
1) w domu pomocy społecznej o zasięgu gminnym – ustala wójt (burmistrz, prezydent miasta) i ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym, nie później niż do dnia 31 marca każdego roku;
2) w domu pomocy społecznej o zasięgu powiatowym – ustala starosta i ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym, nie później niż do dnia 31 marca każdego roku;
3) w regionalnym domu pomocy społecznej – ustala marszałek województwa i ogłasza w wojewódzkim dzienniku urzędowym, nie później niż do dnia 31 marca każdego roku.
Ust.3. Ogłoszony średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w domu pomocy społecznej, o którym mowa w ust. 2, może być niższy niż obliczony zgodnie z art. 6 ust. 15, jednak pod warunkiem zapewnienia realizacji zadań na poziomie obowiązującego standardu.
Ust. 4. Ogłoszenie, o którym mowa w ust. 2, stanowi podstawę do ustalenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej od następnego miesiąca przypadającego po miesiącu, w którym zostało opublikowane. Do tego czasu odpłatność za pobyt w domu pomocy społecznej ustala się na podstawie ogłoszenia z roku poprzedniego.
Ust. 5. W domu pomocy społecznej, który rozpoczął działalność, średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca ustala się w wysokości średniej wojewódzkiej kwoty średniego kosztu utrzymania w domach pomocy społecznej danego typu, a jeżeli takiego typu nie ma na terenie województwa, średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca ustala się w wysokości średniej wojewódzkiej kwoty średniego kosztu utrzymania w domach pomocy społecznej.
Ust. 6. W celu ustalenia średniego miesięcznego kosztu utrzymania w domu pomocy społecznej, który nie był prowadzony przez cały rok kalendarzowy, kwotę kosztów działalności domu wynikającą z utrzymania mieszkańców z roku poprzedniego dzieli się przez średnią miesięczną liczbę mieszkańców przebywających w domu pomocy społecznej oraz liczbę miesięcy w roku przypadających po miesiącu wydania zezwolenia na prowadzenie domu.
Art. 61.
ust. 1. Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:
1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,
2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,
3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej – przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.
Ust. 2. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszą:
1) mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu;
2) małżonek, zstępni przed wstępnymi – zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2:
a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium,
b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;
3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej – w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt 1 i 2.
ust. 2a. Opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej mogą wnosić osoby niewymienione w ust. 2.
2b. W przypadku, o którym mowa w ust. 2a, gmina wnosi opłatę w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a.
Ust. 2c. W przypadku, o którym mowa w ust. 2a, art. 103 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
Ust. 3. W przypadku niewywiązywania się osób, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a, z obowiązku opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej opłaty te zastępczo wnosi gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej. Gminie przysługuje prawo dochodzenia zwrotu poniesionych na ten cel wydatków.
Ust. 4. Dochód mieszkańca domu podejmującego pracę ze wskazań terapeutyczno rehabilitacyjnych lub uczestniczącego w warsztatach terapii zajęciowej, stanowiący podstawę naliczania opłaty, zmniejsza się o 50% kwoty otrzymywanej z tytułu wynagrodzenia za tę pracę lub o kwotę odpowiadającą wysokości kieszonkowego wypłacanego z tytułu uczestnictwa w tych warsztatach.
Art. 62.
ust. 1. Mieszkaniec domu wnosi opłatę do kasy domu lub na jego rachunek bankowy. Za jego zgodą opłata może być potrącana:
1) z emerytury lub renty mieszkańca domu – przez właściwy organ emerytalno–rentowy, zgodnie z odrębnymi przepisami;
2) z zasiłku stałego mieszkańca domu – przez ośrodek pomocy społecznej dokonujący wypłaty świadczenia; opłatę za pobyt ośrodek pomocy społecznej przekazuje na rachunek bankowy domu pomocy społecznej.
Ust. 2. Osoby, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 2 i ust. 2a, wnoszą opłatę ustaloną zgodnie z art. 61 ust. 2 pkt 2 i ust. 2c do kasy lub na rachunek bankowy gminy, z której mieszkaniec domu został skierowany; opłatę tę gmina wraz z opłatą, o której mowa w art. 61 ust. 2 pkt 3, przekazuje na rachunek bankowy właściwego domu pomocy społecznej.
Ust. 3. Opłaty, o których mowa w ust. 1 i 2, przeznacza się na utrzymanie domu pomocy społecznej.
Art. 63.
ust. 1. Mieszkaniec domu, a także inna osoba obowiązana do wnoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, jeżeli mieszkaniec domu przebywa u tej osoby, nie ponoszą opłat za okres nieobecności mieszkańca domu nieprzekraczającej 21 dni w roku kalendarzowym.
Ust. 2. Za małoletniego mieszkańca domu nie wnosi się opłaty z jego dochodu i dochodu osób obowiązanych do wnoszenia opłaty w okresie jego nieobecności nieprzekraczającej 70 dni w roku kalendarzowym, jeżeli w tym czasie przebywa w domu rodzinnym.
Art. 64.
Osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli:
1) wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce;
2) występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych;
3) małżonkowie, zstępni,wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia;
4) osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.
Art. 64a.
Osobę zobowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej zwalnia się całkowicie z tej opłaty na jej wniosek pod warunkiem, iż przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona.
Art. 64b.
Ust. 1. Członków Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej, o których mowa w art. 6² ust. 2 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2016 r. poz. 1255 oraz z 2017 r. poz. 456 i 1386), obowiązanych do wnoszenia opłaty za swój pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek albo z urzędu, całkowicie albo częściowo z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej.
Ust. 2. Przy podejmowaniu decyzji o całkowitym albo częściowym zwolnieniu członka Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej albo o odmowie zwolnienia organ bierze pod uwagę możliwości i sytuację finansową gminy.
Art. 65.
ust. 1. Do domów pomocy społecznej prowadzonych przez podmioty niepubliczne, o których mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2–4, jeżeli nie są one prowadzone na zlecenie organu jednostki samorządu terytorialnego, nie stosuje się art. 59–64b.
Ust. 2. W przypadku braku miejsc w domu pomocy społecznej o zasięgu gminnym lub powiatowym gmina może kierować osoby tego wymagające do domu pomocy społecznej, który nie jest prowadzony na zlecenie wójta (burmistrza, prezydenta miasta) lub starosty. W takim przypadku stosuje się odpowiednio art. 61–64b, z tym że wysokość opłaty za pobyt w takim domu określa umowa zawarta przez gminę z podmiotem prowadzącym dom.
Art. 66.
Rada gminy może określić, w drodze uchwały, dla osób, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 2a, korzystniejsze warunki ustalania opłat za pobyt w domu pomocy społecznej o zasięgu gminnym, częściowego lub całkowitego zwolnienia z tych opłat, zwrotu należności za okres nieobecności osoby w domu.
Art. 67.
ust. 1. Działalność gospodarcza w zakresie prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku może być prowadzona po uzyskaniu zezwolenia wojewody.
Ust. 2. Wojewoda wydaje zezwolenie, jeżeli podmiot o nie występujący:
1) spełnia warunki określone w niniejszej ustawie;
2) spełnia standardy, o których mowa w art. 68;
3) przedstawi:
a) wniosek o zezwolenie,
b) dokumenty potwierdzające tytuł prawny do nieruchomości, na której jest usytuowany dom,
c) zaświadczenie właściwego organu potwierdzające możliwość użytkowania obiektu określonego w kategorii XI załącznika do ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2017 r. poz. 1332),
d) koncepcję prowadzenia placówki,
e) informację o sposobie finansowania placówki i niezaleganiu z płatnościami wobec urzędu skarbowego i składkami do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
f) informację z Krajowego Rejestru Karnego o niekaralności osoby, która będzie kierowała placówką, i zaświadczenie, że ze względu na stan zdrowia jest ona zdolna do prowadzenia placówki.
Ust. 3. Wojewoda prowadzi rejestr placówek, o których mowa w ust. 1. Rejestr jest jawny.
Ust. 4. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, tryb postępowania w sprawach dotyczących wydawania i cofania zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku i wzór wniosku o zezwolenie, uwzględniając konieczność zapewnienia właściwej opieki osobom przebywającym w takich placówkach.
Art. 68.
ust. 1. Opieka w placówce zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku polega na świadczeniu przez całą dobę usług:
1) opiekuńczych zapewniających:
a) udzielanie pomocy w podstawowych czynnościach życiowych,
b) pielęgnację, w tym pielęgnację w czasie choroby,
c) opiekę higieniczną,
d) niezbędną pomoc w załatwianiu spraw osobistych,
e) kontakty z otoczeniem;
2) bytowych zapewniających:
a) miejsce pobytu,
b) wyżywienie,
c) utrzymanie czystości.
Ust. 2. Sposób świadczenia usług powinien uwzględniać stan zdrowia, sprawność fizyczną i intelektualną oraz indywidualne potrzeby i możliwości osoby przebywającej w placówce, a także prawa człowieka, w tym w szczególności prawo do godności, wolności, intymności i poczucia bezpieczeństwa.
Ust. 3. Usługi opiekuńcze powinny zapewniać:
1) pomoc w czynnościach życia codziennego, w miarę potrzeby pomoc w ubieraniu się, jedzeniu, myciu i kąpaniu;
2) organizację czasu wolnego;
3) pomoc w zakupie odzieży i obuwia;
4) pielęgnację w chorobie oraz pomoc w korzystaniu ze świadczeń zdrowotnych.
Ust. 4. Miejsce pobytu powinno spełniać następujące warunki:
1) budynek i jego otoczenie – bez barier architektonicznych;
2) w budynkach wielokondygnacyjnych bez wind – pokoje mieszkalne usytuowane na parterze;
3) pokoje mieszkalne – nie więcej niż trzyosobowe, z tym że:
a) pokój jednoosobowy – nie mniejszy niż 9 m2,
b) pokój dwu- i trzyosobowy – o powierzchni nie mniejszej niż po 6 m2 na osobę,
c) pokoje mieszkalne – wyposażone w łóżko lub tapczan, szafę, stół, krzesła i szafkę nocną dla każdej osoby,
d) pokój mieszkalny uznaje się za spełniający wymaganą normę, o której mowa w lit. a i b, jeśli odstępstwo od wymaganej powierzchni nie jest większe niż 5%.
ust. 4a. Jeżeli pokój zajmują wyłącznie osoby leżące może być on czteroosobowy, a jego powierzchnia nie może być mniejsza niż 6 m2 na osobę. Pokój uznaje się za spełniający wymaganą normę jeśli odstępstwo od wymaganej powierzchni nie jest większe niż 5%.
ust. 5. Placówka, o której mowa w ust. 1, powinna posiadać:
1) pokój dziennego pobytu służący jako jadalnia;
2) pomieszczenie pomocnicze do prania i suszenia;
3) jedną łazienkę dla nie więcej niż pięciu osób i jedną toaletę dla nie więcej niż czterech osób, wyposażone w uchwyty ułatwiające osobom mniej sprawnym korzystanie z tych pomieszczeń, z tym że jeśli liczba osób leżących przekracza 50% ogólnej liczby mieszkańców, dopuszcza się zmniejszenie liczby tych pomieszczeń o 25%.
ust. 5a. Placówki mieszczące się w budynkach wpisanych do rejestru zabytków są obowiązane spełnić warunki, o których mowa w ust. 4 i 5, w zakresie, w jakim nie narusza to przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2014 r. poz. 1446, z późn. zm.7)).
Ust. 6. Placówka, o której mowa w ust. 1, powinna zapewnić:
1) co najmniej 3 posiłki dziennie, w tym posiłki dietetyczne, zgodnie ze wskazaniem lekarza;
2) przerwę między posiłkami nie krótszą niż 4 godziny, przy czym ostatni posiłek nie powinien być podawany wcześniej niż o godzinie 18;
3) dostęp do drobnych posiłków i napojów między posiłkami;
4) możliwość spożywania posiłków w pokoju mieszkalnym, w razie potrzeby karmienie;
5) środki higieny osobistej, środki czystości, przybory toaletowe i inne przedmioty niezbędne do higieny osobistej;
6) sprzątanie pomieszczeń, w miarę potrzeby, nie rzadziej niż raz dziennie.
Art. 68a.
Podmiot prowadzący placówkę zapewniającą całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku jest obowiązany:
1) prowadzić szczegółową dokumentację osób przebywających w placówce, zawierającą:
a) umowę o świadczenie usług w placówce,
b) dane identyfikacyjne osób przebywających w placówce, takie jak: imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, numer PESEL lub numer dokumentu potwierdzającego tożsamość osoby w przypadku braku numeru PESEL,
c) imię i nazwisko opiekuna prawnego lub kuratora osoby przebywającej w placówce, jeżeli został ustanowiony,
d) informacje dotyczące stanu zdrowia osoby przebywającej w placówce, w szczególności:
– informacje o wydanych orzeczeniach,
– zalecenia lekarskie,
– ewidencję przypadków korzystania ze świadczeń zdrowotnych na terenie placówki, ze wskazaniem daty i zakresu tych świadczeń oraz danych świadczeniodawcy udzielającego świadczeń zdrowotnych,
– ewidencję przypadków stosowania na terenie placówki przymusu bezpośredniego, ze wskazaniem daty i zakresu tego środka,
e) dane kontaktowe, takie jak: adres zamieszkania i numer telefonu najbliższej rodziny, opiekuna prawnego lub innych osób wskazanych przez osobę przebywającą w placówce;
2) umieścić w widocznym miejscu na budynku, w którym prowadzi placówkę, tablicę informacyjną zawierającą informację o rodzaju posiadanego zezwolenia oraz numer wpisu do rejestru placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku;
3) umieścić na tablicy ogłoszeń znajdującej się w widocznym miejscu w budynku, w którym prowadzi placówkę, informacje dotyczące:
a) zakresu działalności prowadzonej w placówce,
b) podmiotu prowadzącego placówkę, w tym informacje o siedzibie lub miejscu zamieszkania podmiotu.
Art. 69.
ust. 1. W przypadku prowadzenia przez podmioty, o których mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2, w ramach działalności statutowej, placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, stosuje się art. 67 ust. 1–3, art. 68 i art. 68a.
Ust. 2. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, tryb postępowania w sprawach dotyczących wydawania i cofania zezwoleń na prowadzenie placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku i wzór wniosku o zezwolenie, uwzględniając konieczność zapewnienia właściwej opieki osobom przebywającym w takich placówkach.
II. Ustawa z dn. 11 listopada 2015 r. o osobach starszych (Dz.U. Z 2015 r, poz. 1705):
Art. 5:
ust. 1. Rada Ministrów corocznie, do 31 października, przedstawia Sejmowi i Senatowi informację o sytuacji osób starszych
ust. 2 Przedmiotem informacji o sytuacji osób starszych jest w szczególności:
6) dostępność i poziom usług socjalnych, w tym opiekuńczych
Przebieg audytu
Do oceny przyjęto miasta o zbliżonym poziomie liczbie mieszkańców Uwzględnienie poziomu ich dochodów budżetowych nastąpi w dalszej części opracowania, to uwarunkowanie zostanie przywołane przy ocenie wyraźnych różnic poziomu wydatków na utrzymanie domów pomocy społecznej, a takie są.
Tabela nr 1: Ludność w 2019 r. wg GUS (stan na 31.XII)
|
Miasto |
Miejsce w rankingu miast Polski |
Ogółem |
W wieku poprodukcyjnym |
% |
|
Szczecin |
7 |
401 907 |
102 046 |
25,4 |
|
Bydgoszcz |
8 |
348 190 |
90 282 |
25,9 |
|
Lublin |
9 |
339 784 |
82 396 |
24,2 |
|
Białystok |
10 |
297 554 |
64 913 |
21,8 |
|
Katowice |
11 |
292 774 |
77 187 |
26,4 |
|
Kraj |
38 382 576 |
8 407 943 |
21,9 |
W liczbach bezwzględnych, co jest uzasadnione ogólną liczbą mieszkańców, najwięcej jest ludności w wieku poprodukcyjnych w Szczecinie. Wykażemy, czy to przekłada się na stosowny poziom wydatków na utrzymanie domów pomocy społecznej w tych miastach.
Najwyższy udział procentowy tej grupy mieszkańców w ogólnej ich liczbie wykazują Katowice, też wykażemy czy to zjawisko przekłada się na wydatki na usługi opiekuńcze.
Strukturę wiekową ludności w tych miastach pokazujemy w tabeli nr 2 (bez uwzględnia kobiet w wieku emerytalnym w przedziale do 65 roku życia).
Tabela nr 2: Ludność, struktura wiekowa w 2019 r. wg GUS (stan na 31.XII)
|
Miasto |
Razem |
W tym, przedziały wiekowe |
||||
|
65–69 |
70–74 |
75–79 |
80–84 |
85+ |
||
|
Szczecin |
85 158 |
30 377 |
21 673 |
11 730 |
10 836 |
10 542 |
|
Bydgoszcz |
75 715 |
25 799 |
19 600 |
11 678 |
9 526 |
9 112 |
|
Lublin |
62 675 |
23 292 |
17 460 |
11 285 |
8 632 |
8 006 |
|
Białystok |
52 967 |
17 630 |
12 569 |
8 801 |
7 249 |
6 718 |
|
Katowice |
64 963 |
20 446 |
15 396 |
12 470 |
8 945 |
7 706 |
Udział poszczególnych grup ludności w wieku 65+ w ich ogólnej ilości w poszczególnych miastach jest odpowiedni do poziomu ich populacji, wyjątkiem są Katowice gdzie grupa ta jest większa niż by to wynikało z ogólnej ilości mieszkańców, Katowice mają najmniejszą liczbą mieszkańców a pod względem ilości ludności w wieku 65+ we wszystkich grupach wiekowych plasują się na miejscach wyższych, kolejno (począwszy od kolumny razem), 3‑cim, 4‑tym, 4‑tym, 1‑ym (!), 3‑cim i 4‑tym.
Białystok, na tle badanych miast, jest miastem o najmniejszych ilościach seniorów, w każdej kategorii wiekowej; także w relacji %-owej ogółem (tabela nr 1).
Tabela nr 3: Wydatki na utrzymanie Domów Pomocy Społecznej, rozdz. 85202 wg GUS (zł):
|
Miasto |
2018 r. |
2019 r. |
Wzrost rdr |
| Szczecin |
37 770 180 |
44 246 940 |
17,1% |
| Bydgoszcz |
33 231 048 |
12,4% |
|
| Lublin |
38 582 827 |
17,0% |
|
| Białystok |
38 747 620 |
43 198 781 |
11,5% |
| Katowice |
28 218 586 |
30 445 907 |
7,9% |
Największe wydatki w 2019 r. ponosił Lublin (3‑cie miejsce w tabeli populacji mieszkańców w wieku poprodukcyjnym, w tym mieszkańców w najwyższych przedziałach wiekowych). Kolejne największe wydatki, i to bardzo wysokie, ponosił Szczecin (1‑wsze miejsce w tabeli populacji mieszkańców), i następnie Białystok. Od tych miast odstaje Bydgoszcz. Ostatnim miastem są Katowice, z wyraźnie mniejszą kwotą wydatków, ale też najmniejsze liczebnie miasto z grupy miast badanych (zjawisko uzasadnione małą ilością miejsc DPS-ach ).
Poziom wydatków na utrzymanie DPS-ów nie uzasadnia zestawienie dochodów własnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca, świadczących o zasobności finansowej badanych miast:
Tabela nr 4: Dochody własne na 1 mieszkańca (GUS):
|
Miasto |
2018 r. |
2019 r. |
| Szczecin |
3 550 |
3 843 |
| Bydgoszcz |
3 462 |
3 654 |
| Lublin |
3 309 |
3 693 |
| Białystok |
3 363 |
3 496 |
| Katowice |
4 459 |
4 704 |
Na tle poziomu tych wydatków, szczególnie (in plus!)wyróżnia się Lublin i Białystok.
Uzasadnienie dysproporcji w kwotach wydatków na utrzymanie DPS-ów pomiędzy grupą miast (Lublin, Szczecin, Białystok) o największych wydatkach a grupą miast (Bydgoszcz i Katowice) o mniejszych wydatkach jest wyraźne, wynika z ilości dysponowanych miejsc (tabela nr 5). Nie są one uzasadnione różnicami w poziomie dochodów ogółem, ani też ilościami mieszkańców w wieku poprodukcyjnym, w części – miasta te – uzupełniają zapotrzebowanie na opiekę całodobową wydatkami na opłacanie tych usług w innych placówkach (tabela nr 6).
Powyższe ilustrują dane w poniższych tabelach:
Tabela nr 5: Ilość miejsc w DPS-ach w 2019 r. wg sprawozdań z realizacji budżetów miast:
|
Miasto |
Ilość miejsc |
Uwagi |
| Szczecin |
566 |
3 domy |
| Bydgoszcz |
301 |
3 domy, 362 osoby |
| Lublin |
599 |
6 domów, 584 osoby |
| Białystok |
494 |
2 dom, 487 osób |
| Katowice |
186 |
2 domy |
Poziom opieki stacjonarnej charakteryzują dodatkowo wydatki na pobyt podopiecznych w placówkach nie będących placówkami prowadzonymi przez miasta oraz wydatki na pobyt podopiecznych w placówkach poza ich siedzibą, wydatków realizowanych na podstawie stosownych umów.
Wydatki te przedstawiamy w poniższej tabeli:
Tabela nr 6: Wydatki na utrzymanie podopiecznych w innych placówkach w 2019 wg sprawozdań z realizacji budżetów miast:
|
Miasto |
Dotacje dla DPS-ów prowadzonych przez inne jednostki niż miasto |
Opłaty za pobyt osób skierowanych do DPS-ów poza miastem |
||||
|
Kwota |
Ilość miejsc/osób |
Średnia na osobę |
Kwota |
Ilość miejsc/osób |
Średnia na osobę |
|
| Szczecin |
3 671 579 |
123 miejsca |
29 850,24 |
9 720 167 |
306 osób |
31 765,25 |
| Bydgoszcz |
- |
- |
20 557 490 |
616 osób |
33 372,55 |
|
| Lublin |
820 000 |
37 osób |
22 162,16 |
11 220 487 |
429 osób |
26 154,98 |
| Białystok |
1 050 000 |
b.d. |
12 494 547 |
b.d. |
||
| Katowice |
2 305 978 |
85 miejsc |
27 129,15 |
17 389 262 |
545 osób |
31 906,90 |
Popatrzmy jak przedstawia się opieka w domach pomocy społecznej w Lublinie, na podstawie następujących danych:
Tabela nr 7: Informacje o liczbie miejsc, liczbie mieszkańców, wydatkach na utrzymanie mieszkańca, zatrudnieniu i wynagrodzeniach w domach pomocy społecznej w 2019 r.
|
Dom pomocy społecznej |
Liczba miejsc |
Liczba osób |
Średnie miesięczne wydatki na utrzymanie 1 osoby (w zł) |
Przeciętne zatrudnienie (w etatach) |
Przeciętne wynagrodzenie (w zł) |
| DPS Betania |
135 |
129 |
4 113 |
88,86 |
3 668 |
| DPS „Kalina” |
124 |
123 |
4 078 |
89,25 |
3 685 |
| DPS im. Matki Teresy z Kalkuty |
128 |
122 |
4 381 |
93,32 |
3 568 |
| DPS im. W. Michelisowej |
64 |
63 |
4 525 |
46,71 |
3 647 |
| DPS dla Osób Niepełnosprawnych Fizycznie |
100 |
98 |
4 392 |
75,36 |
3 547 |
| DPS im. Św. Jana Pawła II |
48 |
47 |
4 911 |
35,54 |
3 671 |
| Razem |
599 |
584 |
Tabela nr 8: Rozdz. 85202: Domy Pomocy Społecznej w Lublinie, dochody (wybrane) i wydatki wg sprawozdań finansowych
|
Wyszczególnienie |
2018 |
2019 |
2020 (wykonanie za I półr.) |
| Dochody z tytułu opłat za pobyt w DPS-ach prowadzonych przez miasto (zł) |
8 568 121 |
8 954 807 |
4 649 987 |
| Dotacja celowa z budżetu państwa na utrzymanie DPS-ów |
2 835 846 |
2 570 000 |
1 151 172 |
| Ogółem wydatki (zł), |
38 582 827 |
45 147 706 |
22 870 178 |
| W tym : | |||
|
28 305 857 |
33 107 219 (584 osoby) |
16 632 989 |
|
700 000 |
800 000 (37 osób) |
448 595 (30 osób) |
|
9 576 970 |
11 220 487 (429 osób) |
5 788 594 (406 osób) |
Wydatki na utrzymanie jednej osoby w DPS-ach prowadzonych przez miasto wynosiły w 2019 roku ponad 56 tys. zł, gdy w DPS-ach prowadzonych przez inne jednostki niecałe 22 tys. zł. Opłata za pobyt osoby skierowanej do DPS-ów poza Lublinem wiązały się z kosztem na poziomie niewiele ponad 26 tys. zł. Oznacza to, że utrzymanie jednej osoby w miejskich DPS-ach jest ponad dwukrotnie droższe niż w przypadku pozostałych rozwiązań.
Tabela nr 9: Wydatki na miejskie DPS‑y
|
Miasto |
wydatki na miejskie DPS‑y (zł) |
Liczba miejsc |
Koszt utrzymania |
|
Szczecin |
30 855 194 |
566 |
54 514 |
|
Bydgoszcz |
16 793 309 |
301 |
55 792 |
|
Lublin |
33 107 220 |
599 |
55 271 |
|
Białystok |
29 654 234 |
494 |
60 029 |
|
Katowice |
10 750 667 |
186 |
57 799 |
Wydatki na utrzymanie 1 miejsca w miejskich DPS‑y są zbliżone pomiędzy poszczególnymi miastami, choć w Lublinie należą do niższych.
Rekomendacje Zespołu:
-
Średni okres oczekiwania na miejsce w domu pomocy społecznej na terenie
naszego Miasta wynosił w 2019 r. około sześciu miesięcy. Na dzień 31 grudnia 2019 roku na umieszczenie w tych placówkach oczekiwało łącznie 199 osób. Zdefiniowane potrzeby na miejsca w DPS-ach w Lublinie wskazują konieczność budowy kolejnej placówki, co było deklarowane w programie wyborczym na lata 2018–2023. Lokalizacja, przygotowanie dokumentacyjne oraz zabezpieczenie środków na budowę kolejnego DPS winno być zawarte w budżetach miasta na lata 2021–2022 r.
-
Należy rozważyć możliwość przeniesienia placówki przy ul. Archidiakońskiej do innego obiektu jak np. przy ul. Podwale 3, umożliwiając tym poprawę warunków bytowych podopiecznych, poprawę funkcjonalności placówki, poprawę zaplecza rekreacyjnego, zwiększenie ilości miejsc.
-
Wykorzystanie miejsc w części placówek nie było w 2019 r. pełne, w I poł. 2020 r. jest znacząco niepełne (tylko częściowo usprawiedliwione); wymaga to poprawy.
-
Po otwarciu nowej placówki Domu Pomocy Społecznej winna nastąpić likwidacja trzecich i czwartych miejsc w pokojach wieloosobowych.
-
Informatory DPS-ów winny być ujednolicone, z możliwie najpełniejszą informacją o warunkach bytowych.
